روزنامه نگاری، به شرط فیلم سازی!

اشاره:  بهاره جلالوند- رسانه‌ها در دنیای امروز، تغییر و تحولات زیادی را به خود می‌بینند، در این شرایط ، برای جذب مخاطب نمی‌ توان تنها به شیوه‌های سنتی اکتفا کرد. رسانه‌هایی می‌‌توانند در این شرایط موفق باشند و به رقابت بپردازند که از پتانسیل‌ فناوری‌های جدید برای تولید اخبار، بهره ببرند. یکی از روش‌هایی که در سال‌‌های اخیر مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها در سراسر جهان قرار گرفته، مستند سازی در روزنامه‌‌های الکترونیکی است، به نحوی که جدیدترین اخبار و گزارش‌‌ها در قالب فیلم‌‌های کوتاه، تهیه و تولید می‌‌شود و در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. «داوود جلیلی»، کارگردان و فیلم‌ سازی است که در سال گذشته حدود 88 فیلم کوتاه ساخته، او در یکی از نشست‌‌های دفترمطالعات و برنامه ‌ریزی رسانه‌ها، برخی از نکات مهم پایه‌ای مهمی را که روزنامه‌نگاران در ساخت فیلم‌های کوتاه باید به آن‌ها توجه کنند را شرح داده است. آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذرد، گزیده‌ای از این بحث است.

***

دنیای فیلم روز به روز در حال گسترش است و روزنامه‌ها نیز کم کم به سمت ساخت فیلم‌‌های کوتاه می‌روند و بسیاری از اخبار و گزارش‌‌های خود را به صورت فیلم، روی سایت هایشان می‌گذارند. فیلم‌هایی که در سایت‌‌های روزنامه‌ها قرار می‌گیرد، به طور کلی به دو دسته تولیدی یا تامینی تقسیم می‌شوند. فیلم‌های تولیدی، همان طور که از اسم شان مشخص است، فیلم‌هایی به حساب می‌آیند که خود فرد آن‌ها را از صفر تا صد، تولید می‌کند. اما فیلم‌های تامینی فیلم‌هایی محسوب می‌شوند که خود رسانه در تولید و ساخت آن‌ها نقشی ندارد و از جایی بدست رسانه می‌رسند، در بین این فیلم‌های تامینی، فیلم‌های تولیدی که شخص دیگری آن‌ها را ساخته نیز، به چشم می‌خورد. فیلم‌های تامینی، انواع دیگری هم دارند برخی از این فیلم‌ها آرشیوی هستند و در صورت لزوم از آن‌ها بهره گرفته می‌شود مانند فیلم‌های مرتبط با جنگ‌ها که اغلب یک راوی هم دارند. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که فیلم‌های آرشیوی، خودشان کارگردان داشته اند و برای پخش آن‌ها دیگر نیازی به کارگردانی نیست در حالی که این باور نادرست است و حتی برای فیلم‌های آرشیوی نیز باید کارگردانی انجام شود و از بخش‌هایی از فیلم آرشیوی، خروجی تهیه شود. برخی دیگر از فیلم ها، ترکیبی به حساب می‌آیند یعنی فرد چند نوع فیلم مثل آرشیوی  و تولیدی را با یکدیگر ترکیب می‌کند و به آن‌ها عکس، موشن گرافیک و... می‌افزاید. دسته دیگری از فیلم‌ها که در حال حاضر در بسیاری از رسانه‌ها روز به روز در حال افزایش است، فیلم‌های بی واسطه هستند. این دسته از فیلم‌ها توسط یک فرد معمولا با یک تلفن همراه تهیه می‌شود و بدون هیچ تغییری (فیلم خام) به همان شکل اولیه، روی سایت بارگذاری می‌شود.

ملزومات ساخت فیلم کوتاه را بدانید

برای تولید یک فیلم خوب، باید موارد زیادی را دانست و بدون دانش کافی در این زمینه، نمی توان چندان موفق بود ولی به طور کلی، برخی نکات در ساخت فیلم کوتاه حائز اهمیت هستند که روزنامه نگاران باید به آن‌ها توجه کافی داشته باشند. برای مثال، پیش از هر چیز به یک دفتر، تجهیزات و نیروی انسانی متخصص نیاز است. نیروی انسانی متخصص باید به کارگردانی، تدوین ، تصویربرداری، صدا برداری و جلوه‌های ویژه آشنایی داشته باشد. علاوه بر این، حضور یک نویسنده خلاق در بین نیروهای انسانی، ضروری است تا بتواند متن‌های مورد نیاز را به سرعت بنویسد. گاهی یک نفر به صورت هم زمان تمامی این کارها را می‌تواند به تنهایی هم انجام بدهد. در دفتر مورد نظر، باید حتما یک آرشیو کامل وجود داشته باشد که در صورت نیاز بتوان فیلم تولیدی را با فیلم‌های آرشیوی ترکیب کرد و یک خروجی خوب بدست آورد.

رنگ‌‌هایی برای اصلاح شدن

 تدوین در بحث ساخت فیلم، از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است و باید حتما یک نیروی حرفه ای این کار را انجام بدهد. تدوینگر حرفه ای کسی است که به کامپیوتر و نرم افزارهای مختلف تسلط دارد و می‌تواند در کمترین زمان ممکن، فیلم تولید شده مورد نظر را آماده انتشار کند. یکی از مواردی که بسیاری از فیلم سازان داخلی به آن توجه کافی ندارند، اصلاح رنگ است. اصلاح رنگ، باعث می‌شود فیلم متمایز شود و مخاطب زیادی را به خود جذب کند. انجام این کار چندان سخت نیست و تدوینگر با بهره‌ گیری از نرم افزارهایی که در این زمینه وجود دارد، می‌تواند به راحتی و با سرعت اصلاح رنگ فیلم را انجام بدهد.

قدم اول، داشتن فیلم نامه

قبل از ساخت یک فیلم کوتاه، باید حتما یک طرح اولیه و فیلم نامه داشت و بدون داشتن فیلم نامه، نباید کاری انجام داد. حتی داشتن تصویرنامه، می‌تواند فیلم ساز را یک گام برای ساخت فیلم مد نظر جلو ببرد. فیلم باید به گونه ای باشد که مخاطب بتواند به آن اعتماد کند و نباید در ساخت فیلم بر دیدگاه‌های شخصی تکیه کرد. ارزش سنجی و اینکه مخاطب چرا باید یک فیلم را ببیند، مسئله بسیار مهمی است. گاهی می‌توان و جمع آوری اطلاعات اولیه و تحقیقات را به جای آوردن روی کاغذ، به صورت تصویری انجام داد و آرشیو کرد و در صورت لزوم، در قسمت‌هایی از فیلم اصلی از آن بهره گرفت.

هدف تان را مشخص کنید

فردی که می‌خواهد یک فیلم مستند بسازد، باید در وهله اول هدف خود را مشخص کند و ببیند قصد دارد چه مستندی بسازد. مستندها، دسته بندی گسترده ای دارند که فرد باید انواع مستند را بشناسد. برای مثال، مستند می‌تواند به صورت پرتره باشد، این نوع مستند، در واقع شخص محور و در رابطه با یک فرد است. مستندهای کلاسیک، دسته دیگری از مستند به حساب می‌آیند که یک راوی دانای کل دارند و معمولا به صورت آرشیوی هستند. مستند‌های مردم نگاری، گروه دیگری از مستندها به حساب می‌آیند که در آن‌ها به فرهنگ یک قوم یا ملت می‌پردازند. مستندهای علمی و آموزشی، از جمله مستندها هستند برای مثال، یک مستند در رابطه با بیماری آلزایمر با محتوای علمی، می‌تواند در این گروه قرار بگیرد. مستند دوربین مخفی هم جزو مستندها قرار می‌گیرد. علاوه بر این، مستند مشاهده ای نیز در دسته بندی مستندها، وجود دارد این نوع مستند به گونه ای ساخته می‌شود که وجود دوربین در آن احساس نخواهد شد و بیننده تصور می‌کند خودش ناظر است و به صورت مستقیم شاهد ماجراست. مستندهای داکیودرام هم دسته دیگری از مستندها هستند که به نمایش واقعیتی در گذشته می‌پردازند، این نوع مستندها بسیار پر هزینه محسوب می‌شوند.

شجاع باشید

کسی که می‌خواهد یک فیلم مستند بسازد، باید چابک ، نترس و شجاع باشد و بدون داشتن این ویژگی ها، به سختی می‌توان یک فیلم خوب ساخت. برخی از روزنامه نگاران به دلیل نداشتن دوربین فیلمبرداری خاص، از ساخت فیلم اجتناب می‌کنند در حالی که با داشتن یک گوشی خوب و با کیفیت هم می‌توان یک فیلم کوتاه خوب ساخت و کسی که یک گوشی خوب دارد، تقریبا نیمی از تجهیزات را در اختیار دارد.

صدا حرف اول را می‌زند

یکی از موارد مهمی که کمتر کسی در ساخت فیلم کوتاه به آن توجه می‌کند، صدابرداری است. وقتی صدا در یک فیلم خوب نباشد، مورد توجه قرار نخواهد گرفت. فیلم سازی که به صدا بها ندهد، سینما و ساخت فیلم را به خوبی نشناخته است. فیلم ساز باید یک رکودر (ضبط) خوب که تنظیمات آن با دوربین فیلمبرداری سازگاری داشته باشد، با خود به سر صحنه فیلمبرداری ببرد و صدای ضبط شده را با نظمی خاص ( بر اساس ساعت و زمان) آرشیو کند و در صورت لزوم، از محتویات آن استفاده کند. به طور کلی نمی توان به صورت هم زمان هم یک تصویر خوب و هم یک صدای خوب تهیه کرد. صدابرداری با رکوردر را باید حتما به یک نفر سپرد و رعایت فاصله استاندارد میکروفن تا سوژه مورد نظر بسیار اهمیت دارد. فیلمبردار و صدابردار، همیشه باید در حالت آماده و در اصطلاح دست به ضامن باشند تا چیزی را از دست ندهند. برای مثال، در حوادثی مانند پلاسکو، نمی توان در محل حادثه اقدام به آماده سازی کارها کرد چون همین مسئله باعث می‌شود که صحنه‌های مهم، از دست بروند و فیلم خالی از محتوا شود. علاوه بر توجه به صدا، داشتن آرشیو موسیقی هم ضروری به نظر می‌رسد چون ممکن است در جاهایی از فیلم احتیاج به موسیقی باشد. اگر فیلم مستند قرار است در جشنواره‌های بین المللی نمایش داده شود، باید حتما موسیقی برای آن ساخته شود در غیر اینصورت به دلیل قانون کپی رایت، از جشنواره حذف خواهد شد.

برای ساخت فیلم هزینه کنید

کسی که می‌خواهد یک فیلم بسازد باید حتما برای این منظور هزینه کند. برای مثال، گاهی فیلم ساز مجبور است برای تصویربرداری برخی از قسمت‌های فیلمش پول بپردازد. علاوه بر این، خرید تجهیزات خوب، به هزینه کردن وابسته است. داشتن لنزهای خوب، بسیار اهمیت دارد و نباید از این مسئله غافل شد، با داشتن یک لنز نمی توان همه کارها را انجام داد، مثلا اگر قرار باشد مستندی در رابطه با یوزپلنگ ایرانی ساخته شود، باید حتما لنز و تجهیزات مخصوص به این کار را خریداری کرد. فردی که می‌خواهد فیلم بسازد، علاوه بر خریدن تجهیزات اولیه و اساسی، باید یک باتری خوب هم بخرد. باتری‌ها باید همیشه شارژ باشند و نباید همواره به کابل برای شارژ کردن دوربین متکی بود چون گاهی در زمان تصویربرداری برق وجود ندارد یا اینکه شرایط به گونه ای است که نمی توان از برق استفاده کرد.

اهمیت اولویت سنجی

بسیاری از افرادی که مستند می‌سازند، برای تصاویری که می‌خواهند فیلمبرداری کنند، اولویت سنجی نمی کنند و می‌خواهند از زوایای مختلف، با یک دوربین از همه چیز فیلم بگیرند. انجام این کار باعث می‌شود که تصاویر با اهمیت از دست بروند به همین دلیل باید فیلم ساز تکلیف کار را از ابتدا مشخص کند که در ساخت فیلم، دقیقا چه تصاویری برایش اولویت دارند. برای اینکه بتوان در انجام این کار تا حدودی مهارت پیدا کرد، باید مستندها و اخبار تصویری زیادی را دید.

کیفیتی که کم نمی شود

فیلمی که قرار است ساخته شود باید از کیفیت بالایی برخوردار باشد تا در صورت کاهش کیفیت برای بارگذاری روی سایت رسانه ها، مشکلی پیدا نکند و همچنان مخاطب را به خود جذب کند. کیفیت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و این احتمال وجود دارد که فیلم ساز، یک مستند با موضوع و سکانس‌های عالی بسازد ولی به دلیل کاهش کیفیت، کسی آن را نگاه نکند. فیلمی که ساخته می‌شود باید حتما یک عنوان داشته باشد تا فیلم هویت پیدا کند و حق سازنده آن در صورت بازنشر، به نوعی محفوظ بماند. عنوان در واقع شناسنامه کار است و تدوینگر باید در انتخاب آن دقت کافی را داشته باشد، گاهی لیبل انتخاب شده، به قدری بزرگ است که در زمان پخش فیلم مستند روی پرده نمایش، عملا بخش زیادی از تصویر را می‌گیرد.

چند نکته به ظاهر ساده

شاید برخی نکات، به ظاهر ساده به نظر بیایند ولی عدم توجه به آن ها، می‌تواند در روند کار مشکلات جدی و بزرگی را ایجاد کند. یکی از این موارد، نحوه تعامل با مصاحبه شونده‌ها و افرادی است که می‌خواهیم از آن‌ها اطلاعات خود را  کسب کنیم. برای این منظور باید حتما با این افراد تماس تلفنی گرفت چه قرار باشد در جلوی دوربین ما قرار بگیرند چه قرار نگیرند، انجام چنین کاری ضروری است و دادن پیامک یا بهره گیری از شبکه‌های اجتماعی به تنهایی برای کار مهم کفایت نمی‌کند و حتی می‌تواند باعث شود که مصاحبه شونده با ما همکاری‌های لازم را نداشته باشد. یکی دیگر از مواردی که کمتر کسی به آن توجه می‌کند، داشتن خواب کافی و تغذیه خوب است. فردی که قرار است یک فیلم بسازد، باید به اندازه کافی بخوابد چون ساخت فیلم به اندازه کافی استرس و فشار برای فرد به همراه خواهد داشت و بی خوابی، مانع از تمرکز فیلم ساز می‌شود. بردن تغذیه‌های مغذی و کم حجم با خود سر صحنه فیلمبرداری بسیار با اهمیت است و می‌تواند به حفظ انرژی فیلم ساز و افزایش تمرکز او کمک کند. تمامی این موارد به ظاهر ساده، روی خروجی و کیفیت کار تاثیر خواهند داشت.