مرکز آموزش همشهری
۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳

بررسی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره تبعیض مالیاتی در کشور

نظرسنجی درباره رفتارشناسی شهروندان تهرانی در مواجه با فرار مالیاتی

بررسی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره تبعیض مالیاتی در کشور

کلیات تحقیق
در حال حاضر به جز بخشی از کارمندان و کارگران که با حقوق‌های کم مالیات ماهانه می‌پردازند بخش‌های تورم‌زای جامعه مثل سوداگران، هیچ مالیاتی نمی‌پردازند و عمده اشخاص حقیقی و حقوقی اصل را بر عدم پرداخت مالیات گذاشته‌اند و از آنان مالیاتی گرفته نمی‌شود. همین تفاوت رویه‌ها و عدم عدالت مالیاتی بین شهروندان، مفهومی را در ذهن‌ها می‌سازد که می‌توانیم از آن «احساس تبعیض مالیاتی» نام ببریم.
رییس مرکز برنامه‌ریزی مالیاتی سازمان امور مالیاتی (در آذر 1401) گفته است کارمندان سالانه ۹ میلیون تومان مالیات پرداخت می‌کنند در حالی که سایر مشاغل عددهای بسیار کمتری پرداخت می‌کنند؛ به عنوان نمونه پزشکان یا طلافروشان سالانه تنها ۲.۵ میلیون تومان مالیات پرداخت کرده‌اند.

در پژوهش‌ها آمده است همین حس «تبعیض مالیاتی» یکی از عوامل مهم بالا رفتن انگیزه فرار مؤدیان است. چرا که به لحاظ روانی اینگونه در جامعه ترسیم شده است که مؤدی که فرار مالیاتی کند برنده است و مؤدی که مالیات می‌پردازد، بازنده است.

اهداف تحقیق
هدف اصلی :
هدف كلي اين پژوهش دستيابي به نظرات شهروندان تهراني درباره تبعیض مالیاتی در کشور است.
اهداف فرعی:
  • سنجش فزایندگی یا کاهندگی احساس تبعیض نزد مردم
  • شناسایی برخی مصادیق تبعیض مالیاتی از نگاه مردم
  • رفتارشناسی پاسخگویان در مواجهه با فرار مالیاتی

سوال‌‌های تحقیق
  • مردم درباره تبعیض مالیاتی در کشور چه ذهنیتی دارند؟
  • آیا مردم معتقدند در حال حاضر در کشور ما تبعیض مالیاتی وجود دارد؟
  • این تبعیض از نگاه مردم در حال افزایش یا کاهش است؟ (نتایج اقدامات حاکمیت درباره توسعه شمول مالیاتی)
  • کدام مصادیق شغلی تبعیض مالیاتی را به ذهن مردم متبادر می‌کند؟

پیشینه تحقیق
صید، محمد ؛ رحمانی خلیلی، احسان؛ ساعی ارسی، ایرج در پژوهشی زیر نام: «تبیین جامعه شناختی فرار مالیاتی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران) (1401) به «تبیین جامعه شناختی فرار مالیاتی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)«پرداخته‌اند. در تحقیق حاضر جامعه آماری شامل تمامی مؤدیان مالیاتی شهر تهران به تعداد 000/540/1 نفر و نمونه آماری هم تعداد 383نفر از مالیات‌دهندگان شهر تهران بودند. روش نمونه‌گیری به صورت تصادفی و به جهت بدست آوردن اطلاعات و داده های مورد نیاز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. سپس داده‌های بدست آمده با استفاده از نرم افزارspss در دو بخش توصیفی و همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و جهت آزمون فرضیات هم از ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است.

الهه رحیم دوست در مقاله‌ای با عنوان« معافیت‌های مالیاتی مانعی برای درآمدهای مالیاتی، مجله امنیت اقتصادی» (1400)می نویسد: معافیت های مالیاتی گسترده و بلندمدت در سال های اخیر مانع استفاده حداکثری از ظرفیت های مالیات ستانی از بخش های تولیدی در کشور شده است. همچنین، حجم بالا و همچنین موارد متعدد معافیت مالیاتی در اقتصاد تبعاتی مانند: افزایش تبعیض مالیاتی و تحمیل فشار بیشتر بر فعالیت‌های غیرمعاف ، کاهش فضای رقابتی، عدم دسترسی مناسب به اطلاعات مالی و اقتصادی فعالیت‌های معاف، افزایش زمینه های اجتناب و فرار مالیاتی، پراکندگی معافیت های مالیاتی در قوانین مختلف و افزایش درخواست‌های مکرر در خصوص استفاده از معافیت‌های مالیاتی را به‌همراه داشته است.

روش شناسی تحقیق
در این نظرسنجی، از روش پیمایش استفاده شده است. روش پیمایش، یکی از روش‌های مناسب در خصوص جمع‌آوری داده‌هاست چرا که امکان تعمیم نتایج بدست آمده به کل جامعه آماری را فراهم می‌کند. جامعه آماري اين پژوهش شهروندان تهراني بالاي 18سال در سال 1402 هستند و زمان انجام تحقيق، بین روزهاي 6 خرداد تا 10 خرداد 1402،  ساعات 10 صبح تا 18 بعدازظهر انجام شده است.

روش نمونه گیری و حجم نمونه: در اين تحقيق، با توجه به ماهيت موضوع، از بین جعمیت ساکن در مناطق تهران22 گانه تهران که دارای شماره تلفن ثابت و حاضر به پاسخگویی بوده اند، 710  نفر به روش نمونه گيري تصادفي طبقه بندي شده انتخاب و از آنها به صورت تلفنی نظرسنجي به عمل آمده است. حجم نمونه در این نظرسنجی، متناسب با فرمول کوکران محاسبه، و 710 نفر از مردم تهران که در سنین 18 سال به بالا بودند و تمایل به پاسخگویی داشتند،تعیین شده اند.

یافته‌های پژوهش نیز با استفاده از نرم‌افزار آماری اس پی اس اس و همچنین نرم‌افزار اکسل، بررسی و تحلیل شدند.

مباحث اصلی و یافته‌های تحقیق

1. تجربه پاسخگویان از تعطیلی کارتخوان‌ها
90 درصد از پاسخگویان این تجربه را داشته اند که در مواجهه با مشاغل مختلف، از آن ها خواسته شده است به جای استفاده از کارتخوان از از طریق کارت به کارت یا پرداخت پول نقد اقدام کنند. در میان این عده 48 درصد از پاسخگویان عنوان کرده اند این تجربه را در مواجهه با پزشکان داشته اند. 18 درصد از پاسخگویان در برخورد با مغازه‌دارها و خرده فروش ها، 8 درصد در برخورد با آرایشگرها و 6 درصد نیز در برخورد با مشاغل خدماتی این تجربه را داشته اند.

نکته قابل ذکر آن است که در این پرسش هر پاسخگو می‌توانسته است بر اساس تجربه خود چند گروه شغلی را انتخاب کند که در مجموع تعداد 893 پاسخ ثبت شده است. در این میان 9 درصد پاسخگویان عنوان کرده اند هنوز در برخورد با مشاغل چنین تجربه ای نداشته اند.
 
 

2. حس پاسخگویان به مشاغلی که عمدا از کارتخوان‌ها استفاده نمی‌کنند
وقتی از پاسخگویان درباره حس آنان در برخورد با مشاغلی که با تعمد از دستگاه کارتخوان استفاده نمی‌کنند پرسیده شد، 43 درصد از آنان به حس بی‌عدالتی و بدبینی اشاره کرده‌اند. 32 درصد احساس ناچاری و عصبانیت و 18 درصد حس بی‌تفاوتی را عنوان کرده‌اند.
 
3. نوع برخورد پاسخگویان با مشاغل کارتخوان‌گریز
در مواجهه با مشاغلی که با تعمد و به قصد فرار از مالیات از دستگاه کارتخوان استفاده نمی‌کنند، 72 درصد از پاسخگویان عنوان کرده اند در این شرایط بدون اعتراض و از روی ناچاری هزینه را پرداخت می کنند. 14 درصد در این حالت، ضمن اعتراض هزینه را پرداخت کرده و 7 درصد به هیچ عنوان هزینه ای پرداخت نمی‌کنند. در این میان تنها 2 درصد از پاسخگویان اعلام کرده اند در این شرایط مراتب اعتراض خود را به مسئولان منتقل می‌کنند.
 
 
4. نظر پاسخگویان درباره وضعیت تبعیض مالیاتی در ایران
68 درصد از پاسخگویان معتقدند وضعیت تبعیض مالیاتی در کشور رو به افزایش است و تنها 9 درصد این روند را کاهشی دانسته اند. 17 درصد از پاسخگویان در این خصوص نظری نداشته‌اند.
 
 
جمع بندی و مهم‌ترین یافته‌های تحقیق
  • 23 درصد از پاسخگویان معتقدند در میان مشاغل گوناگون، بایستی صاحبان مشاغل آزاد و بازاریان توسط دولت در اولویت پرداخت مالیات قرار گیرند و بعد از آن به ترتیب صاحبان صنایع و سرمایه‌‌دارها با 22 درصد و افرادی که حقوق بیشتری دریافت می‌کنند با 21 درصد در اولویت‌های بعدی پرداخت مالیات از نظر پاسخگویان قرار دارند. در ادامه‌ی اولویت‌بندی پرداخت مالیات، پاسخگویان به پزشکان و وکلا  با 13 درصد و صرافی‌ها و طلافروشی‌ها با 8 درصد اشاره کردند.
 
  • 90 درصد از پاسخگویان این تجربه را داشته‌اند که در مواجهه با مشاغل مختلف، از آن‌ها خواسته شده است به جای استفاده از کارتخوان، از طریق کارت به کارت یا پرداخت پول نقد اقدام کنند. در میان این عده، 48 درصد از پاسخگویان عنوان کرده‌اند این تجربه را در مواجهه با پزشکان داشته‌اند. 18 درصد از پاسخگویان در برخورد با مغازه‌دارها و خرده‌فروش‌ها، 8 درصد در برخورد با آرایشگرها و 6 درصد نیز در برخورد با مشاغل خدماتی این تجربه را داشته‌اند.
 
  • وقتی از پاسخگویان درباره حس آنان در برخورد با مشاغلی که با تعمد از دستگاه کارتخوان استفاده نمی‌کنند پرسیده شد، 43 درصد از آنان به حس بی‌عدالتی و بدبینی اشاره کرده‌اند. 32 درصد احساس ناچاری و عصبانیت و 18 درصد حس بی‌تفاوتی را عنوان کرده‌اند.
 
  • در مواجهه با مشاغلی که با تعمد و به قصد فرار از مالیات از دستگاه کارتخوان استفاده نمی‌کنند، 72 درصد از پاسخگویان عنوان کرده‌اند در این شرایط بدون اعتراض و از روی ناچاری هزینه را پرداخت می‌کنند. 14 درصد در این حالت، ضمن اعتراض هزینه را پرداخت کرده و 7 درصد به هیچ عنوان هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. در این میان تنها 2 درصد از پاسخگویان اعلام کرده‌اند در این شرایط مراتب اعتراض خود را به مسئولان منتقل می‌کنند.
 
  • 68 درصد از پاسخگویان معتقدند وضعیت تبعیض مالیاتی در کشور رو به افزایش است و تنها 9 درصد این روند را کاهشی دانسته‌اند. 17 درصد از پاسخگویان در این خصوص نظری نداشته‌اند.


منابع
امیری سلوشی، نیکو (1401) تاثیر مسئولیت پذیری اجتماعی بر جلوگیری از فرار مالیاتی شرکت‌ها (مورد مطالعه: شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران)، مجله پژوهشهای جدید در مدیریت و حسابداری، بهار 1401، دوره جدید - شماره 54 ‎، صفحات 457 تا 464
پایدارمنش، نوید ؛ عباس زاده، محمد رضا ؛ مسیح آبادی، ابوالقاسم ؛ مهرآذین، علی‌رضا (1401) «کنش انگیزه و فرصت برنامه‌ریزی فرار مالیاتی و ارائه مدل جدید از فرار مالیاتی شرکت‌ها»، مجله دانش حسابداری مالی ، تابستان 1401، دورۀ نهم - شماره 2 ، رتبه الف ، وزارت علوم،ISC  ، 40 صفحه - از 128 تا 167
رحیم دوست، الهه (1400) معافیت‌های مالیاتی مانعی برای درآمدهای مالیاتی، مجله امنیت اقتصادی » شهریور 1400 - شماره 89  ، صفحات 39 تا 46
رشتی نارسیس، امین ؛ هدی صیام ؛ آزاده محرابیان و رویا سیفی پور(1402) «بررسی عوامل موثر بر فرارمالیاتی در شرکت‌های سخت‌مالیات‌ده با استفاده از روش اثرگذاری غیرخطی، مجله اقتصاد کاربردی » بهار 1402- شماره 44 رتبه B (دانشگاه آزاد )17 صفحه - از 19 تا 35
زارع بهنمیری، محمد جواد ؛ رحیمیان امیری، محمد حسین و تیرگان، محمد(1401) «اولویت بندی عوامل موثر بر فرار مالیاتی»، مجله تحقیقات حسابداری و حسابرسی، تابستان 1401، شماره 54 رتبه ب (وزارت علومISC ،15 صفحه - از 187 تا 201 )
کریمی، جعفر  و سعید کریمی پتانلار(1400) مدلسازی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران بر اساس رویکرد میانگین‌گیری بیزی، مجله پژوهش ها و سیاست های اقتصادی » پاییز 1400، شماره 100، رتبه ب (وزارت علوم/ISC (‎48 صفحات 105 تا 152
صید، محمد ؛ رحمانی خلیلی، احسان؛ ساعی ارسی، ایرج (1401) «تبیین جامعه شناختی فرار مالیاتی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)، مجله جامعه شناسی سیاسی ایران، فروردین 1401 - شماره 17 ISC (‎19 صفحات 441 تا 459


 

تازه ترین مطالب

بررسی تجربه و دیدگاه شهروندان تهرانی درباره پیاده‌روی اربعین و کارکردهای آن

بررسی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره تبعیض مالیاتی در کشور

بررسی میزان مشارکت شهروندان تهرانی در عزاداری‌ محرم

بررسی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره مدارس غیر انتفاعی