گفتمانهای فراوانی پیرامون اربعین در رسانهها شکل گرفته است که سعی میکند لایههای گوناگون این اجتماع بینظیر را بازشناسی کند. همزمان رجوع به ذهنیت و خواست عمومی مردم (اعم از شرکتکنندگان و سایر مردم) از وجه اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوان به شناخت درستتر و دقیقتری از این اتفاق رو به رشد دست پیدا کرد. با این دغدغه مرکز پژوهش همشهری در قالب یک پیمایش علمی سعی کرده است دیدگاه شهروندان تهرانی را در این خصوص جویا شود.
بیان مسئله و طرح موضوع: پیادهروی اربعین حسینی از وجوه ممتاز هجرت و انتشار پیام مظلومیت عاشورا در فرهنگ سیاسی شیعی است که به عنوان بزرگترین اجتماع انسانی جهانی با فرهنگهای متنوع برگزار میشود. این اجتماع با شکوه مذهبی افزون بر دارا بودن وجوه ممتاز شیعی، واجد پیامهای عمیق سیاسی و اجتماعی برای جهان اسلام است. یکی از راههای بررسی وجوه سیاسی اجتماعی این رویداد، مطالعه آن در بستر سنجش آراء و افکار شرکتکنندگان در این مراسم است؛ و البته به طور همزمان میتوان به سراغ آراء و تفکرات همه اقشار جامعه رفت که به نوعی با این پدیده در ارتباط و یا تعامل هستند. بسیاری از رفتارهای جمعی و تحرکات اجتماعی، در حکم علل پیشتاز و مؤثر در هویتسازی ملل است؛ از جمله این عناصر میتوان به لایههای پیدا و پنهان هویت دینی در جامعه اشاره کرد. یکی از نشانههای هویت دینی در ایران جایگاه واقعهی کربلا و کارکردهای آیینی دینی آن است که در ذهن و ضمیر شیعیان، دارای اعتبار و حجیت میباشد. در همین راستا پدیدة «پیادهروی اربعین» به عنوان نشانهای از هویت فرهنگی، به شکل تازهای بروز یافته است. بنابراین بازشناسی و واکاویهای حضور قدرتمند شیعیان در شکلگیری گفتمان عاشورایی هویتمدار، در حکم مسئلهی اصلی این پژوهش قرار گرفته است. بر اساس همین موضوع و دغدغه، مرکز پژوهش همشهری، با توجه به اهمیت واقعهی عاشورا و اربعین حسینی، نظرات مردم را درباره کارکردهای آیین پیادهروی اربعین جویا شده است. این پژوهش در نقطه آغازین، وضعیت حضور یا عدم حضور پاسخگویان و یا اطرافیان آنان را در راهپیمایی اربعین مورد ارزیابی قرار داده و سپس تلاش کرده است برخی کارکردهای اربعین را از منظر شهروندان تهرانی مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد. روش پژوهش، جامعه آماری و حجم نمونه: جامعه آماری این پژوهش شهروندان تهرانی بالای 18 سال هستند. این نظرسنجی به روش پیمایش تلفنی و با استفاده از نمونهگيري تصادفي و طبقهبندی شده در قالب مصاحبه با 800 نفر از شهروندان تهراني در تاريخهاي 5 الی 12 مرداد ماه 1402 انجام شده است. هدف اصلی پژوهش: بررسی دیدگاه شهروندان تهرانی درباره سفرهای اربعین و کارکردهای گوناگون آن اهداف فرعی:
منطقه محل سکونت پاسخگویان
