این پژوهش حاوی مواردی است که طی آن شرکت کنندگان نسبت به نوع استفاده اینترنتی خود پاسخ‌‌های مختلفی را ارائه کردند. تجزیه و تحلیل موارد مذکور دو جنبه‌ی متمایز استفاده اینترنتی را مشخص ساخته است؛ 1- همزمانی 2- غیرهمزمانی.
معیار همزمانی، تعامل همزمان میان دو یا چند کاربر است. فعالیت‌های همزمان دربرگیرنده‌ی فعالیت‌های اجتماعی است که در آن حداقل دو فرد به‌طور همزمان بر یکدیگر اثر متقابل داشته باشند. معیار غیرهمزمانی، فعالیت‌های متنوع از جمله ایمیل و جستجوی اطلاعات است. ارتباط غیر همزمانی تعامل را تسهیل کرده، بدون نیاز به دسترسی همزمان کاربران، انتقال پیام یک نفر به چند نفر را میسر می‌سازد. ایمیل، رایج‌ترین و پرکاربردترین فعالیت غیر همزمانی اینترنت است.
بخش اول مقاله با سر فصل‌هایی مختلف خوانندگان را با تعاریف و محور‌های سرمایه اجتماعی و اینترنت آشنا ساخت و آنچه در ادامه به آن می‌پردازیم، فرایند و آینده‌ی توسعه چنین سرمایه‌ای در جوامع را مورد بررسی قرار می‌دهد. اینکه فعالیت‌های اجتماعی و کاربران اینترنتی در این جوامع چگونه خواهند بود؟
فعالیت‌های کاربران آنلاین
مشارکت کنندگان در پژوهش جغرافیای ملی جمعیتی از 'Newbies' نیستند. بیش از نیمی (58 درصد) از آنها به مدت حداقل سه سال در زمان انجام پژوهش آنلاین بوده‌اند، در حالی‌که تنها 11 درصد برای مدتی کمتر از شش ماه آنلاین بوده‌اند. عمده‌ترین فعالیت اجتماعی آنان کار با ایمیل (پست الکترونیکی) است که به‌طور میانگین 270 روز در سال به آن مشغول هستند. فعالیت‌های اجتماعی دیگر شامل:
چت کردن (25 روز از سال) بازیهای چند کاربر (11 روز از سال) محیط های ایفای نقش آنلاین (7 روز در سال) و فعالیت‌هایی که از جنبه‌ی اجتماعی کمتری برخوردار هستند، شامل: اینترنت گردی (154 روز از سال) جستجو برای اخبار، کتابخانه‌های دیجیتالی و مجلات (124 روز از سال) دریافت آگهی‌ها (105 روز از سال) خرید (8 روز از سال)
چه افرادی فعالیت اینترنتی میکنند؟
مدت زمانی را که به اینترنت اختصاص می‌دهیم مشخص کننده‌ی این است که، چگونه و تا چه اندازه از اینترنت به‌طور همزمان و غیرهمزمان استفاده شده است. بنابراین باید گفت که تأثیرات شاخص‌های جمعیتی به ندرت مشهود است. تعداد ماه‌هایی را که افراد آنلاین بوده‌اند، تنها شاخص قابل بررسی برای میزان فعالیت‌های اینترنتی غیرهمزمانی است. انجمن دو احتمال موجود را در نظر گرفته است.
اول اینکه، ممکن است آن دسته از افرادی که برای مدت طولانی آنلاین هستند، علاقمندان و شیفتگان اینترنت باشند. دوم اینکه، استفاده طولانی از اینترنت، کاربران اینترنت را با تجربه ساخته و مناسب‌ترین افراد برای استفاده از آن به‌نظر می‌آیند.
وضعیت و موقعیت فعالیت‌های اینترنتی همزمان، مشابه و یکسان با وضعیت فعالیت‌های اینترنتی غیر همزمان است. تأثیر طول زمان در فعالیت همزمانی آنلاین چشمگیر و قابل توجه است. اما در فعالیت غیرهمزمانی کمتر است. شاخص‌های جمعیت شناختی به‌طور مشخص با فعالیت همزمانی نظیر چت مرتبط نیست.
استثناء های موجود آن دسته از افرادی هستند که بدون مدرک دانشگاهی به فعالیت‌های همزمانی آنلاین می‌پردازند و افرادی با مدرک دیپلم متوسطه یا پایین‌تر مبادرت به انجام بازیهای چند کاربر آنلاین می کنند. علاوه بر آن، کاربران جدید اینترنت هم به احتمال قوی به دنبال انجام بازیهای چند کاربر و چت آنلاین هستند.
رابطه‌ای میان شاخص‌های جمعیت شناختی و فعالیت‌های اینترنتی با یافته‌های جدید وجود دارد مبنی بر اینکه شکاف دیجیتالی در حال کاهش است. در این شاخص مردان سفیدپوست تحصیل کرده‌ی ثروتمند تفاوت و برتری نسبت به دیگر شاخص‌ها نداشتند. روشن‌ترین نتیجهی رفتاری، افرادی هستند که به مدت طولانی در وب به متنوع‌ترین فعالیت‌های اینترنتی سرگرم بودند.
سرمایه‌ی شبکه‌ای
پژوهش سایت جغرافیای ملی نشان می‌دهد که میزان به‌کارگیری بازدید کنندگان این سایت غالباً شامل:
استفاده از تلفن اینترنتی برای برقراری تماس با خویشان و دوستانی که به لحاظ اجتماعی نزدیک میکند (40 درصد). استفاده از ایمیل (32 درصد). ملاقات‌های رودررو (23 درصد). میزان ارسال نامه پستی بسیار اندک (4 درصد) است.
ولمن، Wellman ,کارینگتون , Carringtonهال، Hall ,توازن بیشتری را میان کاربرد تلفن و ملاقات رودرو در مطالعات اولیه‌ی خودشان ارائه کردند. اگرچه این داده‌ها صرفاً مربوط به افراد 20 سال و بالای 20 سال با بالاترین میزان روابط است. دوران قبل از اینترنت افراد تقریباً (46 درصد) با محبت بیشتری ارتباط برقرار میکنند و ارتباط صمیمی آنها با دوستانشان حدود (54 درصد) بود. حتی پس از آنکه مسافرت‌های هوایی، بزرگراه‌‌ها و خطوط تلفن راه دور گسترش یافت همیشه نیاز به ارتباط وجود داشته و دارد.
فاصله مکانی را چه باید کرد؟
از آن جایی که ایمیل (پست الکترونیکی) یک کاربرد غیرهمزمانی دارد و هزینه آن با بعد مسافت افزایش نمی‌یابد، انتظار می‌رود که با به‌کارگیری آن نیازهای فاصله‌ی مکانی برای تماس کاهش یابد.
حال آیا اینترنت بر ارتباط اعضای شبکه که نزدیک به یکدیگر هستند تأثیر می‌گذارد؟
حتی در عصر اینترنت هم بعد مسافت، خود را در برقراری ارتباطات تحمیل میکند. بیشترین تماس‌ها با دوستان و خویشانی است که در نزدیکی هم زندگی میکنند. تلفن یکی از پر کاربردترین ابزار مورد استفاده برای برقراری تماس میان اعضاء شبکه است.
52 درصد از کل تماس‌ها با خویشان نزدیک و در 29 درصد از کل تماس‌ها با دوستان نزدیک، تلفن به‌کار رفته است. در مقابل، ایمیل برای آن دسته از اعضای شبکه که بیشترین فاصله را باهم دارند در بیشتر اوقات مورد استفاده قرار گرفته است.
ایمیل در 48 درصد از کل تماس با خویشانی که نزدیک هستند و در 60 درصد از کل تماس با دوستانی که در دور دست هستند، به‌کار گرفته شده است. ایمیل به‌ویژه برای برقراری ارتباط با افرادی که کاملاً دور هستند، مفید و سودمند است. چرا که از نرخ ماهیانه‌ی کمتر، هزینه‌های رایگان مربوط به فاصله برخوردار است و به راحتی می‌توان پیام‌ها را به افرادی که در مناطق مختلف زندگی میکنند، ارسال داشت. فاصله بر خویشاوندی کمتر از دوستی تأثیر می‌گذارد، الگو و خصوصیتی که از عصر تلفن تداوم داشته است. خویشان معمولاً بیشتر در سیستم‌های اجتماعی به‌هم می‌پیوندند تا از تماس میان اعضای شبکه حمایت به‌عمل آورند. ایمیل به فرم‌ها و روش‌های دیگری از ارتباط با خویشان اضافه میشود و علاوه بر آن بر تعداد تماس‌های تلفنی یا ارتباط رودرروی آنها تأثیر می‌گذارد. مردم اغلب از ایمیل برای برقراری تماس با دوستانی که در نزدیکی آنها هستند، بهره می‌برند تا با دوستانی که در فاصله‌ی دور از آنها زندگی میکنند.
دوستان نزدیک سه برابر آنهایی که در دور دست هستند، ارتباط برقرارکرده‌اند.
خویشان نزدیک دوبرابر آنهایی که در دور دست هستند ارتباط برقرار کرده‌اند.
تماس دوستانه نسبت به تماس خویشاوندی محلی‌تر است.
به لحاظ جمعیت شناختی در میان دوستانی که نسبت به هم نزدیک هستند در مقایسه با دوستانی که نسبت به هم دور هستند دیدارها هشت برابر بیشتر اتفاق می‌افتد.
تماس تلفنی درمیان دوستانی که نزدیک به هم هستند در قیاس با دوستانی که ازهم دور هستند پنج برابر بیشتر است.
سرمایه مشارکتی
اینترنت مشارکت سازمانی را هم افزایش می‌دهد و هم بارور می‌سازد. نتایج به‌دست آمده اشاره به ارتباط مثبت میان کاربرد اینترنت و مشارکت سازمانی میکند. تأثیر فعالیت‌های غیرهمزمانی، قوی‌تر از تأثیر فعالیت‌های همزمانی است. تنها شاخص جمعیت شناختی مربوط به مشارکت سازمانی آموزش است. شخصی که از لحاظ آموزشی در سطح عالی‌تری قرار دارد، بیشترین مشارکت را دارد. بنابراین، نتیجهی حاصله این است افرادی که از وب استفاده میکنند، اغلب تمایل به مشارکت با سازمان‌های بیشتری دارند. مدت زمانی را که افراد آنلاین بوده‌اند با میزان مشارکت سازمانی آنها مرتبط نیست. اینترنت مشارکت سازمانی را بارور می‌سازد. مانند مشارکت سازمان‌های مرتبط با کامپیوتر، مشارکت سازمان‌های غیرمرتبط با کامپیوتر و... . بیشتر افراد در سازمانها به فعالیت‌های مربوط به کامپیوتر که آفلاین بوده مشغول به کار هستند. این افراد به فعالیت‌های اینترنتی همزمان و غیرهمزمان که بیشتر با سازمان‌های کامپیوتر محور مرتبط است، مشغول هستند.
تأثیر اینترنت بر مشارکت سیاسی افراد
اختلاف در مشارکت سیاسی نمی‌تواند میان استفاده کنندگان اینترنت شکل گرفته باشد. زیرا افراد بیشتر در فعالیت‌های سیاسی آفلاین شرکت میکنند. برخلاف مشارکت سازمانی، افراد مسن‌تر کمتر در مباحثات سیاسی آنلاین شرکت میکنند. آسیایی‌های آمریکایی تبار نیز به‌طور چشمگیری کمتر در مباحثات سیاسی مشارکت میکنند.
اگرچه این نتایج حاصله حاکی از علیت نیست، اما نشان دهنده آن است افرادی که درسازمان‌ها و سیاست به‌طور آفلاین فعالیت میکنند، به‌صورت آنلاین نیز فعال میکنند. علاوه بر آن افرادی که به‌طور کلی بیشتر با اینترنت در ارتباط هستند بیشتر در سیاست آن هم به‌صورت آنلاین مشارکت میکنند.
فعالیت سیاسی آنلاین به نظر بخشی از فعالیت آفلاین و مشارکت عمومی در اینترنت است. کاربرد بیش از حد اینترنت با مشارکت در امور سیاسی و سازمانی مرتبط است.
تعهدات اجتماعی
اگر استفاده بیش از حد از اینترنت، تماس تلفنی و ارتباط رودررو را بارور می‌سازد و یا اگر مشارکت هرچه بیشتر در سازمانها و امور سیاسی را موجب میشود، بنابراین هر دوی این پدیده‌ها باید موجب افزایش تعهد اجتماعی شوند. در عین حال، این موضوع مورد نظر نیست.
هیچگونه انسجام و ارتباطی میان کاربرد اینترنت، تماس اجتماعی، مشارکت سیاسی و سازمانی و احساس تعهد (یا بی‌اعتنایی) در زندگی روزمره وجود ندارد. با این وجود، پیوستگی‌های منفی مستحکمی میان کاربرد بیش از حد اینترنت و سه معیار سنجش تعهد به جامعه آنلاین وجود دارد.
به‌همان نسبت که بیشتر آنلاین هستید، بیشتر با افراد آزاردهنده روبرو خواهید شد و بر اثر عدم تماس رودررو رفتاری تصنعی نسبت به آنچه که آنها بیان میکنند، خواهید داشت. در این خصوص دلایل موجود را به شرح زیر ارائه می‌کنیم: افرادی که دائماً از اینترنت استفاده میکنند، تمایل به داشتن شبکه‌های اجتماعی گسترده‌تر آنلاین و تماس بیشتر با اعضای شبکه دارند.
شبکه‌های گسترده آنلاین نیز گرایش به داشتن تعداد بیشتری از روابط متزلزل و بی‌ثبات دارند. روابط متزلزل در یک شبکه اجتماعی، به احتمال قوی منجر به روابط نامتجانس میشود. روابط متزلزل‌تر به‌صورت تعاملات با برخی از اعضای شبکه به احتمال قوی نامطلوب خواهد بود. روابط متزلزل‌تر به نسبت کمتری با شبکه عجین گشته است. به‌عبارت دیگر، اعضای شبکه محدودتر و به‌طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار خواهند کرد. هر اندازه که انسجام شبکه‌ایی کمتر است، به‌همان نسبت کنترل ساز و برگ اجتماعی به منظور ترغیب رفتار متناسب با جامعه دشوارتر است. بنابراین تعداد زیادی از روابط متزلزل شبکه‌ایی با انسجام کمتر، احتمال رودررویی با ارتباط کامپیوتر محور نامطلوب را (ایمیل‌ها، چت و غیره) افزایش می‌دهد.
تجربه کردن یک چنین ارتباط کامپیوتر محور نامطلوب، تعهد به اجتماع آنلاین را سست میکند. به‌طور خلاصه استفاده دائم از اینترنت ممکن است منجر به ایجاد شبکه‌های اجتماعی گسترده با روابط متزلزل، تعاملات نامطلوب و مواردی از این قبیل شود، نتیجهی آن هم تعهد کمتر به اجتماعات آنلاین است.
چگونگی تأثیر اینترنت بر سرمایه‌ی اجتماعی
آیا اینترنت با توجه به تماس شبکه اجتماعی، مشارکت سیاسی و سازمانی و تعهد اجتماعی بر سرمایه اجتماعی تأثیر می‌گذارد؟ نتایج نشان می‌دهد که کاربرد اینترنت، سرمایه شبکه‌ایی را از طریق گسترش تماس تلفنی و رودررو بارور می‌سازد. کاربران افراطی اینترنتی از ایمیل و تماس‌های تلفنی به عنوان یک جایگزین برای ملاقات‌های رودررو استفاده نمی‌کنند و به انجام ملاقات‌ها و تماس‌های تلفنی هم نمی‌پردازند.
بیشترین تماس اینترنتی متعلق به افرادی است که در فاصله یک ساعتی آنها زندگی میکنند. افرادی که در فاصله زمانی بیشتری قرار دارند، از تماس کمتری برخوردار می‌شوند.
با این وجود در این‌گونه روابط راه دور، از اینترنت در کلیه تماس‌هایشان به نسبت بیشتری استفاده میکنند. اینترنت به‌ویژه در حفظ روابط با دوستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دوستان معمولاً به عنوان دو فرد یا دو زوج روی یکدیگر اثر می‌گذارند درحالی‌که احتمالاً خویشان و همسایگان در شبکه‌های اجتماعی منسجم به‌طور پراکنده‌ایی قرار گرفته‌اند. یافته‌ها و نتایج حاکی از این است که اینترنت در حفظ و برقراری ارتباط میان دوستانی که به لحاظ اجتماعی و جغرافیایی پراکنده‌اند از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است. این نتایج بر تأثیرات اینترنت به عنوان مکمل برخلاف پیش‌بینی‌های خوش بینانه و بدبینانه درارتباط اجتماعی اشاره دارد. علاوه بر آن، نتایج نشان می‌دهد که کاربرد اینترنت فعالیتی یک شکل و یک پارچه نیست. افراد هنگامی‌که در آنلاین فعالیت میکنند، هم در فعالیت‌های اجتماعی و هم در فعالیت‌های غیراجتماعی شرکت میکنند. از طرفی (به عبارتی) اینترنت به عنوان ابزاری برای فعالیت‌های انفرادی که افراد را از مشغول شدن به خویشان و مشارکت در جوامع منع میکند مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، تمامی فعالیت‌های آنلاین در تعارض با تعاملات آنلاین است. افراد ممکن است روزنامه بخوانند یا اطلاعاتی را جستجو کنند، صرف نظر از اینکه آنلاین این اعمال را انجام می‌دهند یا آفلاین.
زمانی را که افراد به علت خرید آنلاین حفظ و پس‌انداز میکنند ممکن است در معاشرت آفلاین با خانواده و دوستان صرف شود. کاربرد اینترنت سرمایه مشارکتی را افزایش می‌دهد. آنها بیشتر در فعالیت سیاسی و سازمانی آنلاین مشارکت کرده، به همان نسبت بیشتر در فعالیت سیاسی و سازمانی مشارکت میکنند. ما نمی‌توانیم در خصوص اینکه چگونه فعالیت اینترنتی بر مشارکت سیاسی تأثیر می‌گذارد استنباط و نتیجه‌گیری کنیم.
اگرچه تحقیقات آینده با تسلسل و توالی اتفاقی مشخص و بررسی خواهد شد، اما می‌توان بازده و تأثیرات مثبتی را حدس زد و پیش‌بینی کرد. علاوه بر حوزه‌های متمایز آفلاین و آنلاین افراد در لحظه مشارکت در سازمانها و امورسیاسی از هرگونه ابزاری که متناسب و کارآمد باشد، استفاده می کنند. افرادیکه معمولاً به‌صورت آفلاین مشارکت میکنند از اینترنت در جهت افزایش و گسترش مشارکتشان استفاده خواهند کرد. افرادیکه معمولاً به صورت آنلاین مشارکت میکنند هرچه بیشتر با سازمانها و امور سیاسی مشارکت خواهند کرد.
کاربرد اینترنت با تعهد به اجتماع آنلاین مرتبط است. به‌دلیل اینکه پیوستگی و یکپارچگی در اجتماعات آنلاین محدود گشته است (حدس می‌زنیم که کاربر اینترنت بیش از حد به تجارب ناخوشایندی رسیده است که این امر منجر به بی‌ارزشی تعهدات اخلاقی شده است). نتایج حاصله حاکی از این است که اینترنت در حال افزایش ارتباطات بین فردی و مشارکت سازمانی است.
با این وجود، این مشارکت و افزایش ارتباط نه تنها می‌تواند در معرض تماس و اطلاعات بسیار قرار گیرد، بلکه می‌تواند تعهد اجتماعی را نیز کاهش دهد. حتی قبل از ظهور اینترنت هم جنبش‌هایی از لحاظ اجتماعی وجود داشت که جوامع را به سمت جوامع فردی و پراکنده سوق می داد.
اکنون مردم روز، هفته و ماه‌ها را در شکلی از روابط با مجموعه‌های متغیر از اعضای شبکه که به دقت تعیین گشته است، سپری میکنند. دانستن اینکه افراد از اینترنت برای بیش از دو ساعت استفاده کرده‌اند یا برای سه ساعت در روز آنلاین بوده‌اند، تصویر شفافی از فعالیت‌هایی را که آنها انجام داده‌اند ارائه نمی‌کند.
تجزیه و تحلیل معطوف به آینده مستلزم بررسی جزئیات بیشتر است. تأثیرات اینترنت و تمرکز بر انواع فعالیت‌های انجام شده در زمان آنلاین و شرح و توصیف آن برای این است که چگونه این فعالیت‌ها با پیچیدگی زندگی روزمره مردم هماهنگ و متناسب شده است. فعالیت‌های اینترنتی را به‌طور کلی، به دو دسته تقسیم‌بندی میکنند؛
فعالیت‌های اجتماعی نظیر ایمیل و چت فعالیت‌های غیراجتماعی نظیر بازدید وب‌ها و خواندن اخبار
هنگامی که اینترنت افراد را درگیر فعالیت‌های غیراجتماعی می‌سازد، بنابراین، بیش از تلویزیون، می‌تواند افراد را از اجتماع، مشارکت سیاسی و سازمانی و زندگی روزمره باز دارد. در مقابل هنگامی‌که افراد از اینترنت در جهت ارتباط و هماهنگی با دوستان، خویشاوندان و سازمان‌های ـ دور و نزدیک ـ استفاده میکنند، از این رو ابزاری در راستای ایجاد و حفظ سرمایه اجتماعی است.
تحقیقات نشان می‌دهد که هیچگونه تأثیرات جداگانه‌ایی وجود ندارد. در این عصر که اجتماع به لحاظ فضایی تفکیک شده است، اینترنت نیازهای تماس بین فردی مضاعفی را تأمین میکند که تماس تلفنی و ارتباط رودررو ) شخصی( را بارور می‌سازد. در دوره و زمانی که مشارکت سازمانی رو به کاهش است، اینترنت ابزارهایی را برای آن دسته از افراد ارائه میکند که معمولاً با افزایش مشارکت درگیر شده‌اند. با این وجود زمانی که فردگرایی انسجام اجتماعی گروه را کاهش می‌دهد، مشارکت گسترده در اینترنت ظاهراً مشارکت کنندگان را در معرض موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که حس اجتماع آنلاین آنها را تضعیف می‌سازد. این روند نشان از آن دارد که بررسی کاربرد اینترنت در آینده، ممکن است آنچه را که بر کیفیت و کمیت تعامل اجتماعی آنلاین تأثیر می‌گذارد مشخص و آشکار سازد.
منابع:
- http://web.mit.edu/knh/www/downloads/netadd8b1-k.pdf
- http://sdnhq.undp.org/observatory/
- http://abs.sagepub.com/content/vol48/issue5
