دستورالعمل استفاده از شبکه‌های اجتماعی در رسانه‌های خبری

اشاره: دستورالعمل‌های استفاده از شبکه‌های اجتماعی در رسانه‌های خبری عنوان پژوهشی است که به تحلیل محتوای 12 دستورالعمل رسانه‌‌های مختلف می‌پردازد. دغدغه اصلی رسانه‌هایی که این قواعد را تدوین کردند هموار کردن راه استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای کارهای خبری در عین حساسیت نسبت به رعایت اصول عینیت، شفافیت و دروازه‌بانی است.
در بخش اول این مقاله که پیش از این از نظرتان گذشت، مبانی، مفاهیم و چهارچوب های نظری این پژوهش تشریح شد. اکنون و در بخش پایانی، یافته‌های پژوهش که جمع‌بندی از نقاط اشتراک دستورالعمل‌های مختلف برای استفاده مناسب از شبکه‌های اجتماعی در کار خبری است، از نظرتان می‌گذرد.

***

دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی

براساس مباحث فوق می‌توان نتیجه گرفت که رسانه‌های اجتماعی یک ابزار خبرنگاری محبوب به شمار می‌روند، و البته به هنگام استفاده، معایب غیرقابل انکاری نیز دارند. در عین حال، نمی‌توان تاثیر بالقوه رسانه‌های اجتماعی را بر اصول مشترک و به طور گسترده پذیرفته شده روزنامه نگاری نادیده گرفت. با توجه به اینکه امروزه در صنایع مختلف دیگر نیز مدیریت رفتار کارکنان با رسانه‌های اجتماعی به موضوعی بیش از پیش عادی تبدیل شده است (Carim & Warwick, 2013)، سازمان‌های رسانه‌ای نیز می‌توانند دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی را برای کنترل رفتار خبرنگاران خود توسعه دهند. این دستورالعمل‌ها می‌توانند مزیت‌های رسانه‌های اجتماعی را تشریح کنند، برای مثال می‌توانند به روزنامه‌‌نگاران انگیزه دهند تا تلاش کنند و به جذب کاربران رسانه‌های اجتماعی به سوی سایت خبری یا رسانه سنتی بپردازند. همچین می‌توانند روزنامه‌‌نگاران را به تعامل با عموم، پژوهش و افزایش شفافیت ترغیب کنند. دستورالعمل‌ها می‌توانند استانداردهای بنیادین حرفه روزنامه‌نگاری را نیز به روزنامه‌نگاران خاطر نشان کنند و مانع از آن شوند که رسانه‌های اجتماعی به اصول عدم طرفداری، دروازه‌‌بانی و دقت خدشه وارد کنند. این دستورالعمل‌ها به عنوان مثال می‌توانند توضیح دهند که چرا آن توئیت همجنسگراستیزی توییتی قابل قبول نیست.

از آنجا که پژوهش‌های اندکی در موضوع دستورالعمل‌های شرکت‌های رسانه‌ای صورت گرفته است، تنها می توانیم براورد‌های تخمینی و غیرقطعی درباره تعداد شرکت‌هایی که از چنین دستورالعمل هایی استفاده می‌کنند، داشته باشیم. مطالعه محدودی که درباره خط‌مشی رسانه‌های اجتماعی در هفت سازمان خبری بین‌المللی صورت گرفته مشخص کرد که حدود نیمی از این سازمان‌ها از دستورالعمل رسانه‌های اجتماعی خاصی بهره می گیرند (بلوم و همکاران، 2015). این رقم با نتیجه مطالعه رسانه‌های اجتماعی بلژیک سازگار است (Opgenhaffen & Scheerlinck, 2014). این مطالعه نشان داد که بیشتر روزنامه‌نگاران معتقدند لزوما نیازی به دستورالعمل یا رهنمودهای مدیریت نیست و برای پرهیز از اشتباهات مهلک در زمینه رسانه‌های اجتماعی باید به عقل سلیم اکتفا کرد. در مقابل، انجام مصاحبه‌های رو در رو بیانگر دیدگاه‌های بسیار متفاوتی است. وقتی موضوع اظهار نظرهای شخصی در میان است، برخی معتقدند که باید مطلقا دستورالعمل‌هایی وجود داشته باشد، درحالی‌که دیگران با این نظر، به خصوص در مورد اظهارات سیاسی، مخالفند. همین دیدگاه متفاوت، درباره مفهوم دستورالعمل‌های اجتماعی در زمینه دروازه‌بانی و شفافیت نیز وجود دارد. بنابراین، درحالیکه ممکن است عقل سلیم محافظی بسنده در استفاده از رسانه‌های اجتماعی باشد، هیج اجماع نظری در میان روزنامه‌نگاران وجود ندارد. شماری از روزنامه‌نگاران تأسف خود را از اینکه مدیریت‌شان دستورالعملی ارائه نکرده‌اند، و آن ها را در وضعیت تردید و عدم اطمینان نسبت به موارد مجاز و غیرمجاز استفاده از رسانه‌های اجتماعی قرارداده‌اند، ابراز کردند. از این منظر، دستورالعمل‌های مشخص می‌توانند به حال سازمان‌‌های خبری مفید باشند زیرا می‌توان از رهگذر آن‌ها خطوط اساسی حضور روزنامه‌نگاران در رسانه‌های اجتماعی را مشخص کرد؛ مثلا برای اطمینان یافتن از  مولد بودن روزنامه‌نگاران در عین پرهیز از اشتباهات فاحش آنلاین.

هدف این مقاله تعیین محتوای دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی است که در سال های اخیر مجموعه‌ای از بنگاه‌های مطبوعاتی و رسانه‌های خبری منتخب و پیشرو در بازار منتشر کرده‌اند. به‌طور خاص‌تر به جنبه‌هایی از اصول راهنمای رسانه‌های اجتماعی خواهیم پرداخت که می‌توان میان آنها و رویه‌های مسلط بر روزنامه‌نگای پیوند برقرار کرد.

روش

برای پاسخ دادن به پرسش‌های تحقیق، دستورالعمل‌های موجود رسانه‌های اجتماعی مورد تحلیل قرار داده‌ایم. به عنوان یک چارچوب کلی ارجاع که راهنمای تحلیل ما باشد، از «مفاهیم حساس» (بلومر، 1954) بهره گرفته‌ایم که برگرفته از تحقیقات پیشین با موضوع رابطه میان رسانه‌های اجتماعی و استانداردهای روزنامه‌نگاری، همچون دروازه‌بانی، عینیت و شفافیت، هستند. (Lasorsa, 2012; Lasorsa et al., 2012; Lawrence, Molyneux, Coddington, & Holton, 2014; Lewis & Usher, 2013; Singer, 2005) در مرحله بعد محتوای دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی را با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی تحلیل کرده‌ایم تا روندهای خاص‌تر را در دسته‌های دستورالعمل بسط دهیم. تنها صورتبندی‌هایی را مورد تحلیل قرار دادیم که به صراحت در دستورالعمل‌ها لحاظ شده بودند. در گزارش خود تلاش کردیم تا از طریق اختصاص دادن مفاد دستورالعمل ها به دسته‌بندی‌های مختلف، جزئیات آن دستورالعمل‌ها را به دقت بررسی کنیم. یافته های ارائه شده در جدول 1 تا 3 دربردارنده محتوای کلمه به کلمه دستورالعمل‌ها نیستند. اغلب از خلاصه‌ای توصیفی استفاده کردیم که برای تمامی دستورالعمل‌ها در یک دسته خاص کاربرد دارند. تنها دستورالعمل‌های اندکی را نتوانستیم را به یک دسته خاص اختصاص دهیم. این‌گونه دستورالعمل‌ها را در دو دسته‌بندی گنجاندیم.

ما رویکردهای مختلف را درهم‌ آمیختیم تا درباره دستورالعمل‌های رسانه‌های خبری پیشگام در بازار درباره رسانه‌های اجتماعی پژوهش کنیم. نخست کوشیدیم دریابیم که  آیا این دستورالعمل‌ها به‌صورت آنلاین قابل دسترسی هستند؟ با یک نوبت جستجوی ساده در گوگل به دستورالعمل‌های مختلف رسانه‌های خبری و بنگاه‌های مطبوعاتی دست یافتیم. همچنین ایمیلی به سازمان‌های رسانه‌ای مختلف ارسال کردیم و از آنها خواستیم تا دستورالعمل‌های خود را در اختیار ما قرار دهند. نتیجه این کار دریافت دو دستورالعمل دیگر شد. (تنها دو سازمان پاسخ دادند). در تماس شخصی یکی از بنگاههایی که به ایمیل ما پاسخ نداده بود، و قاعده‌ها و مقررات آن هم در فضای آنلاین موجود نبود، دستورالعمل خود را برای ما ارسال کرد. بنابراین آنچه به‌‌دست آوردیم مجموعه‌ای پراکنده و تغییرپذیر از دستورالعمل‌هاست که گرچه به هیچ‌وجه کامل نیست، می‌تواند برای شروع کار قابل قبول باشد. 12 مجموعه دستورالعمل‌ را تحلیل کردیم؛ از اسناد غیررسمی یک صفحه ای با 8 ماده کلی گرفته تا فصلی کامل از یک کتابچه راهنما. بنگاه‌های خبری، سازمان‌های پخش عمومی و تجاری، سازمان های میان رسانه‌ای و روزنامه‌های مطالعه شده همگی رهبران بازار در صنعت خود به‌شمار می‌روند و عبارتند از: خبرگزاری رویترز (بریتانیا/ آمریکا)، خبرگزاری آسوشیتدپرس (آمریکا - AP)، بنگاه سخن‌پراکنی بریتانیا (BBC)، روزنامه HLN (بلژیک)، AFP (فرانسه)، شبکه پخش عمومی VRT (بلژیک)، شرکت نشر مطبوعاتی و پخش  Mediahuis (بلژیک)، شبکه ماهواره‌ای اسکای نیوز (بریتانیا)، رادیوی CBC (کانادا)، روزنامه گاردین (بریتانیا)، روزنامه واشنگتن‌پست (آمریکا)، و شبکه پخش ABC (استرالیا). این دستورالعمل ها در بهار سال 2014 جمع آوری شده‌اند.

نتایج پژوهش:

استفاده شخصی

دسته اول دستورالعمل‌ها شامل قواعد، نکات و توصیه‌های مربوط به اصول اساسی عدم طرفداری در روزنامه‌نگاری است: مقصود بی‌طرف بودن (عدم جانبداری) در همه زمانها و پرهیز از پیشبرد اهداف شخصی است. تحلیل ما چند ماده مربوط به این مورد را مشخص می‌سازد. جدول 1 قاعده‌های مختلف مربوط به این دو زیرمجموعه را فهرست می کند، و آنها را در کنار سازمان مربوطه‌شان قرار می دهد. در این گروه توانستیم دو نوع مقررات را برجسته کنیم.

دسته اول دستورالعمل‌ها مربوط به وظایف یا محدودیت‌هایی است که آشکارا با حساب کاربری یا پروفایل کاربری پیوند دارند؛ شامل: استفاده اجباری از نام واقعی به هنگام ایجاد یک حساب کاربری، منع به اشتراک‌گذاشتن اطلاعات شخصی از طریق حساب کاربری حرفه‌ای، اجبار به بیان شفاف اینکه شخص با نام خود سخن می‌گوید (این دیدگاه‌ها عبارت های متعلق به خود من هستند) یا از طرف کارفرمای خود، توصیه‌هایی پیرامون تنظیمات حریم خصوصی و این ایده که همگان نباید و نمی‌توانند روزآمد شدن مطالب و یا پروفایل شخص را ببیند (مثلاً در فیسبوک). نکته حائز اهمیت در اینجا وجود دیدگاه‌های مختلف درباره استفاده از حساب کاربری حرفه‌ای در مقابل حساب کاربری شخصی است. برخی از رسانه های خبری (ABC, BBC, AFP, Reuters) از روزنامه‌نگاران می‌خواهند تا به صراحت شخصیت آنلاین شخصی خود را از شخصیت حرفه ای متمایز کنند، درحالیکه برخی دیگر از رسانه ها (مثل AP) خواستار استفاده از تنها یک حساب برای هر دو منظور شخصی و حرفه‌ای هستند. اسکای‌نیوز کارکنان خود را از توئیت کردن درباره عقاید شخصی در حساب کاربری حرفه‌ای‌شان منع می‌کند. میزان سختگیری و محدودیت در مقررات مدیاهویس، ABC, BBC، واشنگتن پست، AFP و رویترز کمتر است و براساس آنها خبرنگار باید به صراحت بیان کند که آیا از طرف خود یا از طرف سازمان رسانه‌ای مورد نظر سخن می گوید. به‌عبارت دیگر: دیدگاه‌هایی متفاوت درباره چگونگی مدیریت استفاده از حساب‌های کاربری/ پروفایل‌های شخصی، در مقابل حساب‌های کاربری / پروفایل‌های حرفه‌ای، در سازمان‌های خبری وجود دارد.

جدول 1: دستورالعمل های رسانه های اجتماعی در مورد استفاده شخصی

حساب کاربری

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

الزام به اعلام کردن حساب کاربری شخصی به سازمان

*

عدم ذکر این موضوع در پروفایل فرد، که وی یک روزنامه‌نگار در سازمان خبری است.

*

*

از نام واقعی خود در رسانه اجتماعی استفاده کنید

*

URL توئیتر خود را در پروفایل اعلام کنید.

*

کارفرما و شغل خود را در پروفایل بیان کنید.

*

*

*

ذکر کنید که شما برای  یک رسانه کار می کنید.

*

آشکارا بگویید که آیا شما با نام خود یا از طرف رسانه اقدام به ارسال مطلب می کنید.

*

*

*

*

*

*

حساب کاربری حرفه‌ای و شخصی خود را تفکیک کنید.

*

*

*

*

از یک حساب برای اهداف حرفه‌ای و شخصی خود استفاده کنید.

*

هرگز توئیت های شخصی خود را از طریق حساب حرفه‌ای ارسال نکنید.

*

از رسانه های اجتماعی در ساعات کاری استفاده شخصی نکنید.

*

*

تنظیمات پروفایل و حریم خصوصی را تغییر دهید.

*

*

حلقه دوستان را  بسته و محدود نگه دارید.

*

*

محتوا

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

عینی‌گرایی سیاسی و متعارف را حفظ کنید.

*

*

*

*

*

*

*

مراقب درهم آمیختن واقعیت با نظر باشید.

*

علائق شخصی خود را وقتی پای آن در میان است بیان کنید.

*

عدم بیان دیدگاه شخصی در مورد موضوعات مناقشه آمیز.

*

*

اعتیار سازمان رسانه‌ای را زیر سوال نبرید

*

*

*

*

آگاه باشید که شما یک سازمان را نمایندگی می‌کنید.

*

*

مردم را جریحه دار نکنید، از همکاران یا مردم انتقاد نکنید.

*

*

*

*

*

ری‌توئیت کردن عینا و بلافاصله ممنوع

*

همیشه قابل اعتماد بودن منبع را پیش از پست کردن چک کنید

*

*

*

 

دسته دوم دستورالعمل‌ها درباره عدم جانبداری است و به محتوای پیام در رسانه‌های اجتماعی مربوط می‌شود. برخی از دستورالعمل‌ها به صراحت بیان می‌کنند که روزنامه نگار نباید دیدگاه‌های شخصی را در زمینه موضوعات مناقشه آمیز بیان و نسبت به کسی، حتی همکاران خود، بی‌احترامی یا انتقاد کند (VRT, Washington Post, Reuters, AP, and AFP). با توجه به توئیت ذکر شده در ابتدای این مقاله، مقررات زیر از دستورالعمل VRT بسیار جالب توجه است:

«شوخی در رسانه‌های اجتماعی مجاز است. اما باید از بی‌احترامی یا صدمه زدن به دیگران بپرهیزید. همکاران را به تمسخر نگیرید، حتی همکاران سایر رسانه‌ها را(VRT, 2014).»

چند سازمان رسانه‌ای تصریح کرده‌اند که روزنامه‌نگاران باید به دقت درباره اینکه پست‌هایشان چگونه کارفرماهای‌شان را بازتاب می‌دهد دقت کنند. به بیان دیگر، وقتی روزنامه‌نگار قصد می‌کند که یک توئیت یا یک استاتوس فیسبوک را ارسال کند،  باید اثرات مثبت و منفی آن متن، عکس یا ویدئو را بر تصویر سازمان خود مدنظر قرار دهد. BBC حتی سخت‌گیرانه‌تر برخورد می‌کند و از روزنامه‌نگاران می‌خواهد همه پست‌های‌شان قبل از انتشار بررسی شوند. رایج‌ترین قاعده در این زیرمجموعه از این قرار است: فارغ از هر موضوع سیاسی یا غیرسیاسی، روزنامه‌نگار باید بکوشد عینی‌گرا باقی بماند (Mediahuis, BBC, CBC, AP, etc.). گاردین از روزنامه‌نگاران خود می خواهد تا درصورتی که پای منافع شخصی درمیان است آن را ذکر کنند.

دروازه‌بانی

 رسانه‌های خبری مختلف، آگاهند که می‌توان از درگیر شدن شهروندان در فرآیندهای خبری بهره گرفت. در واقع، چندین مقررات خاص به صراحت درباره رابطه میان خبرنگاران و عموم مردم بحث می‌کنند. این مقررات را می‌توانیم به دو زیرمجموعه تقسیم کنیم (جدول 2). در وهله نخست به وجود چند قاعده در مورد «تشویق مخاطبان به مشارکت در فرایندهای روزنامه‌نگارانه» پی بردیم (Lasorsa et al., 2012). مقصودمان درگیر کردن بیشتر مردم در پژوهش و فرایندهای تولید روزنامه‌نگارانه است. از روزنامه‌نگاران انتظار می‌رود که مردم را به تعامل و مشارکت در خبرها تشویق کنند و در مقابل این مشارکت، پاداشی برای آنها درنظر بگیرند. گاردین، واشنگتن پست و خبرگزاری آسوشیتدپرس (AP) دستورالعمل‌هایی در این زمینه دارند. سازمانهای رسانه‌ای دیگر مایلند که بر ارزش افزوده شبکه‌ بزرگ (AP) یا جستجو برای یافتن شاهدان عینی از طریق منابع اینترنتی (VRT) متمرکز شوند. سایر سازمان‌های رسانه‌ای روزنامه‌نگاران را تشویق می‌کنند تا در فضای آنلاین حضور داشته باشند (ABC, AP, AFP, and Reuters).

جدول2: دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی در مورد دروازه‌بانی

مشارکت دادن در فرایندهای روزنامه‌نگارانه

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

شبکه‌تان را از طریق رسانه‌های اجتماعی توسعه ببخشید.

*

امکان تماس با شاهدان پس از مشاوره

*

عموم را تشویق کنید تا در فرآیند خبری شرکت کنند.

*

*

*

به عنوان یک روزنامه نگار شهامت اینکه در یک بحث آنلاین شرکت کنید را داشته باشید.

*

*

*

*

به مردمی که برایتان خبر تهیه می‌کنند پاداش دهید

*

*

نظراتی را که با آن مخالف هستید حذف نکنید.

*

ری‌توئیت کردن عینا و بلافاصله ممنوع

*

از مباحث بی پایان در رسانه های اجتماعی خوداری کنید.

*

تنها زمانی توئیتی را بازانتشار دهید که اطلاعات آن را چک کرده باشید.

*

هرگز اطلاعات فردی بیرون از سازمان را توئیت نکنید.

*

حفظ منبع

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

نقض حریم خصوصی ممنوع

*

عدم استفاده از عکس، مگر اینکه مناسبت خبری آن بر رعایت حریم شخصی اولویت داشته باشد.

*

نسبت به آدمهایی که در موقعیت‌ای آسیب‌پذیر قرار دارند، افرادی که بطور جدی آسیب دیده‌اند و یا مردگان محتاط باشید

*

اطلاعات را می‌توان  به‌صورت آنلاین جمع آوری کرد به شرط آنکه بر سر آن توافق باشد

*

بدون مشورت عکس‌های قابل شناسایی را منتشر نکنید.

*

همیشه به قانون حق مولف احترام بگذارید.

*

 

توجه به این نکته مهم است که تنها چند ماده‌ و مفاد محدود به هشدار درباره «تشویق مخاطبان به مشارکت در فرایندهای روزنامه‌نگارانه» اختصاص دارند، یا به صراحت فعالیت‌های خاص نظیر توئیت کردن اطلاعات از منبع بیرونی (SKY) یا توئیت کردن عینا و بلافاصله (AP) را منع می‌کنند. دلیل وجود این ماده‌ها نیز ترس از احتمال تأیید مطالب منبعی غیرحرفه‌ای از سوی روزنامه‌نگار است.

دسته دوم قاعده‌ها مربوط به شیوه رفتار خبرنگار با اطلاعاتی است که کاربران معمولی ارائه می‌دهند یا اطلاعاتی است که رسانه‌های اجتماعی افشا می‌کنند. HLN (رسانه پیشتاز در بازار روزنامه‌های کوچک) به صراحت به این موضوع می‌پردازد. دستورالعمل HLN نقض حریم خصوصی را منع می‌کند و از روزنامه‌نگاران می‌خواهد نسبت به افراد در موقعیت‌های آسیب‌پذیر، کسانی که دچار جراحت شدید شده‌اند یا فوت‌شدگان، از جمله به هنگام عکس گرفتن، بسیار محتاط باشند. باید گفت که HLN این توصیه را در پیروی از شورای مطبوعاتی فلاندر و موضع آن در واکنش به تصادف اتوبوس در شهر سیر (سوم مارس 2012) اتخاذ کرده است. در جریان آن تصادف، 28 نفر، از جمله 22 کودک کشته شدند که عکس‌های فیس‌بوکی‌شان در روزنامه‌ها ازجمله HLN به چاپ رسید. این رویکرد بر استفاده اخلاقی، درست و سنجیده از داده‌های شخصی منابع تاکید می‌کند.

شفافیت

از نظر دستورالعمل‌های شفافیت، تحلیل ما چهار نوع متمایز را مشخص کرده‌است (جدول 3). شفافیت دارای دو قاعده است؛ نوع اول دربردارنده قاعدهای کلی است که طبق آن روزنامه‌نگار باید به شیوه‌ای کاملاً باز رفتار کند، و نوع دوم  به‌طور خاص بیان می‌کند که هر پست باید شامل لینک‌ منابع نیز باشد. چهار رسانه مورد مطالعه از قاعده اول، و پنج رسانه از قاعده دوم تبعیت می‌کنند. البته خطر شفافیت بدون حد و مرز احتمال افشای اطاعات محرمانه و حساس است. رسانه‌های خبری مختلف این خطر را در دستورالعمل‌های خود پیش بینی کرده‌اند، به همین دلیل دستورالعمل‌ها روزنامه‌نگاران را ملزم می‌کنند تا با احتیاط رفتار کرده، مانع انتشار اطلاعات محرمانه شوند و از انتقاد به همکاران یا انتقاد به فعالیت‌های درونی و غیره پرهیز کنند. یک دستورالعمل (AP) به صراحت انتشار اطلاعاتی را ممنوع می کند که می‌تواند افراد را به خطر بیندازد (برای مثال بحث درباره‌ سوژه‌ای که یک همکار مشغول کار درباره آن است).

همانطور که در مرور ادبیات تحقیق گفته شد، می‌توان رویکرد خبرهای داغ را به‌‌منزله شکلی از شفافیت در نظر گرفت. جدول 3 به روشنی نشان می دهد که بسیاری از سازمان‌های رسانه‌ای دستورالعمل‌هایی را در مورد خبرهای داغ صورت‌بندی کرده‌اند که همگی محدود کننده هستند. روزنامه‌نگاران نباید خبرهایی را توئیت کنند که اتاق خبرشان از آنها آگاه نیست، و نباید آنها را در قالب خبر فوری منتشر کنند. AP «توئیت زنده» (ارسال بی‌وقفه خبر در حین رویداد) را مجاز می‌داند. با وجود این، رسانه‌های خبری نگران تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر دقت گزارشگری هستند. ما چهار قاعده مختلف را یافتیم که آشکارا به چک کردن اطلاعات مربوط می‌شوند. این قاعده‌ها به روزنامه‌نگاران گوشزد می‌کنند که همیشه قابل اعتماد بودن منابع خبری را قبل از انتشار هر گونه اطلاعات بررسی و خطاهای احتمالی اطلاعات منتشر شده را اصلاح کنند. علاوه براین، مورد دوم را می توان شکلی از رفتار شفاف در نظر گرفت، به شرط آنکه خبرنگار به صراحت بگوید که مطلب (پست) جدیدی که ارسال کرده به‌منزله اصلاح مطلب ارسالی (پست) پیشین است.

جدول 3 : دستورالعمل های رسانه های اجتماعی در مورد شفافیت

شفافیت

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

شفاف و آشکار باشید.

*

*

*

*

با منابعی که به بحث‌تان مربوط می‌شود لینک برقرار کنید.

*

*

*

*

*

احتیاط

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

اطلاعات محرمانه را منتشر نکنید.

*

*

*

*

*

*

*

مردم را جریحه دار نکنید، ازهمکاران یا مردم انتقاد نکنید.

*

*

*

*

*

هیچ یک از جنبه های سازمان خود را نقد نکنید.

*

*

همکاران را به خطر نیاندازید.

*

خبرهای داغ

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

امکان توئیت زنده (ارسال بی‌وقفه خبر در حین رویداد)

*

خبرهایی را توئیت نکنید که اتاق خبر از آنها آگاه نیست.

*

*

خبر فوری منتشر نکنید.

*

همیشه اتاق خبر را نسبت به اخبار فوری آگاه کنید.

*

دقت

HLN

VRT

MH

ABC

BBC

CBC

GU

WP

AP

AFP

REU

SKY

همیشه صحت منبع را قبل از پست کردن بررسی کنید.

*

*

*

همیشه منابع آنلاین را به همان شیوه منابع آفلاین چک کنید.

*

*

پست های خبری نادرست را اصلاح کنید.

*

منابع را تنها پس از بررسی صحت و درستی آنها ری‌توئیت کنید

*

 

نتیجه گیری و بحث

هدف مطالعه حاضر کندوکاو در این موضوع بوده است که دستورالعمل‌های سازمان‌های رسانه‌ای درباره استفاده از رسانه‌های اجتماعی چگونه استانداردهای مشترک روزنامه‌نگاری را که احتمالا به هنگام استفاده از فیسبوک، توئیتر و پلتفورم‌های اجتماعی مشابه، تحت فشار قرار می‌گیرند، مورد توجه قرار می‌دهند. نتیجه‌گیری اصلی مقاله این است که مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها وجود دارد که عدم جانبداری، دروازه‌بانی و شفافیت را به سردبیران توصیه می کند. سازمان‌های خبری درباره نحوه اطمینان یافتن از استفاده صحیح روزنامه‌نگاران از رسانه‌های اجتماعی، دیدگاه‌های مختلفی از منظر سازمانی دارند. برای مثال در موضوع استقاده شخصی این تنوع دیدگاه مصداق روشنی می‌یابد. به‌بیان دیگر، میان دستورالعمل‌ها همگنی وجود ندارد. براساس ادبیات موجود می‌دانیم که هر گونه توسعه در زمینه رسانه‌های اجتماعی (و توسعه فناوری های آنلاین و دیجیتال) تنشی را درون سازمان‌های رسانه‌ای ایجاد می‌کند. دستورالعمل‌های رسانه‌ای را می‌توان ابزاری برای روشن شدن مفاهیم مجاز و غیر مجاز و نیز قابل تشویق و ممنوع در تفکر مدیریت دانست. به‌طور خلاصه از آنجا که از دستورالعمل‌ها به‌منزله ابزاری روشن‌گر استفاده می‌شود، منطقی است که مدیریت از آن‌ها همه‌جانبه حمایت کند. البته این دستورالعمل‌ها باید فرهنگ تحریریه و نحوه استفاده روزنامه‌نگاران از رسانه‌های اجتماعی سازمان را مد نظر قرار دهند. براساس ادبیات تحقیق می‌دانیم که خود خبرسازان هنگامی که بحث بیان عقیده شخصی، «مشارکت دادن مخاطبان در فعالیت‌های روزنامه‌نگارانه» و خبر داغ به میان می‌آید درباره موردهای مقبول یا نامقبول اختلاف نظر دارند. ما در این پژوهش به بررسی دستورالعمل‌های شرکت‌های رسانه‌ای پرداخته‌ایم که از نظر ابعاد سازمانی، نوع رسانه، فعالیت، فرهنگ سازمانی، کشور و غیره با یکدیگر تفاوت دارند، بنابراین کاملا قابل درک است که این تفاوت سبب تنوع گسترده دستورالعمل‌های مورد مطالعه نیز بشود.

با نظرداشت مباحث پیشین می‌توان چنین استدلال کرد که از نگاه مدیریت رسانه بسط یا توسعه یک دستورالعمل جهانی و یکسان که چندین سازمان رسانه‌ای بتوانند در گستره جهانی آن را به‌کار ببرند یک راهکار مناسب نیست. این مطالعه، به دلیل توصیه‌هایی که ارائه می‌دهد، می‌تواند برای سازمان‌های رسانه‌ای که در آستانه تدوین دستورالعمل‌ها‌ قرار دارند الهام بخش باشد. پژوهش‌های آینده، از جمله با نمونه‌‌هایی بزرگتر از مطالعه حاضر، که بتواند اعتبار بیرونی پژوهش را تضمین کند، باید بر تفاوت میان انواع مختلف سازمان‌های رسانه‌ای و تفاوت‌های متناظر در دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی آنها متمرکز شود. تحقیقات مردم‌نگاری در سازمان‌های رسانه‌ای به نوبه خود می‌توانند به تشخیص اینکه دستورالعمل‌ها چگونه تدوین شوند، مدیریت چگونه به صورت‌بندی‌های خاص سازمان خود دست یابد (برای مثال، انگیزه در مقابل محدود کننده) و نیز اینکه جریان امور در هیئت تحریریه تا چه حد مورد توجه قرار گرفته است، کمک کنند.

یافته مهم دیگر مطالعه کنونی این است که فرمول‌های بسیاری در رابطه با دو موضوع درگیر کردن عموم در فرآیند تولید و تضمین روزنامه‌نگاری شفاف وجود دارد. به این ترتیب ما به تعیین دیدگاه‌هایی پرداختیم که روزنامه‌نگاران را به مشارکت در بحث‌های آنلاین تشویق می‌کند و به هنگام بحث در رسانه‌های اجتماعی بر ایجاد لینک و برقراری پیوند با منابع خبری تاکید دارد.

براساس آنچه گفته شد می‌توان چنین استدلال کرد - البته با احتیاط به این دلیل که نمونه پژوهشی ما کوچک بوده است- به نظر می‌رسد سازمان‌های رسانه‌ای به این تشخیص رسیده‌اند که از تدبیر «دروازه‌گشایی» و ایده کلی «اخلاق مشارکت» میان حرفه‌ای‌های خبر و عموم، که در دستورالعمل‌های موجود رسانه‌ای گنجانده شده، سود خواهند برد (لویس، 2012). البته پرسش این است که اساسا چه ضرورتی دارد که همه این رهنمودها را بررسی کنیم؟ آیا این ناشی از وقوف کامل به اهمیت مشارکت‌کنندگان خارجی است که شایسته شفافیت و پاسخگویی روزنامه‌نگاران هستند و یا ناشی از این فرض که شفافیت و تعامل نقشی مثبت را برای شهرت برند ایفا می‌کنند و تاثیری مثبت بر کیفیت روزنامه‌نگاری دارند؟ پاسخ به این سوال فراتر از بحث مقاله حاضر است، اما این واقعیت که تنها تعداد کمی از شرکت‌های رسانه‌ای توصیه صریحی درباره حفظ منبع دارند ما را در این‌باره گرفتار تردید می‌کند که سازمان‌های رسانه‌ای، به هنگام تعیین محتوای دستورالعمل‌ها، اساسا رویکرد رسانه‌محور را بر رویکرد کاربر محور ترجیح می‌دهند. لازم است پژوهش عمیق آینده، از جمله انجام مشاهدات در چند سازمان رسانه‌ای و مصاحبه با کسانی که مسئولیت محتوای دستورالعمل‌ها را بر عهده دارند، بینش  و بصیرت عمیق‌تری را در این حوزه فراهم کنند.

نکته مهم در نظر گرفتن این واقعیت است که فقدان قواعد خاص درباره موضوع‌های مطرح شده به معنای غفلت سازمان خبری نسبت به آن موضوع‌ها نیست، بلکه ممکن است به این معنی باشد که برخی از اصول مطرح شده چنان آشکار یا مقبول همگان هستند که نیازی به دستورالعمل جزئی نیست. علاوه بر این، سازمان‌های رسانه‌ای ممکن است بر اساس مجموعه‌ای کلی از قواعد داخلی فعالیت کنند که طبعا برای رسانه اجتماعی نیز قابل اجراست. برای مثال، دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی گاردین آشکارا به استانداردهای عمومی اجتماع گاردین اشاره می‌کند که تمامی جنبه‌های تعامل و خویشتن‌داری را درباره وب‌سایت (شامل اظهارنظرها در بلاگ‌ها یا صفحه مقاله‌ها و یادداشت‌ها) پوشش می‌دهند و همه جنبه‌های رسانه‌های اجتماعی را در نظر می‌گیرند. این موضوع در یکی از مطالعات پیشین هم مورد بحث قرار گرفته است. (بلوم و همکاران، 2015). تحقیقات آینده می‌تواند بر تجزیه و تحلیل شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان دستورالعمل‌های خاص رسانه‌های اجتماعی و تحریریه متمرکز شوند.

این مقاله به بیان پیوندهای میان دستورالعمل‌های رسانه‌های اجتماعی و اصول بنیادین روزنامه‌نگاری پرداخته است؛ اصول بنیادینی که با ظهور رسانه‌های اجتماعی به چالش کشیده‌ شده‌اند. ما بر این اعتقادیم که ترسیم جزئیات تنوع موجود در زمینه مزیت‌ها و محدودیت‌ها، بصیرت لازم را برای مدیریت رسانه‌ها و محققان مطالعات روزنامه‌نگاری فراهم می‌سازد. چنین بینشی برای درک بهتر استفاده روزنامه‌نگاران از رسانه‌های اجتماعی و اجرای دستورالعمل‌ها از سوی سازمان‌های رسانه ای لازم است. اگر بخواهیم کاربردی‌تر سخن بگوییم، این خلاصه و مشاهدات همراه آن می‌تواند به آن دسته از سازمان‌های رسانه‌ای کمک کند که درحال تدوین مجموعه قواعد خاص خود در ارتباط با استفاده کارکنان از رسانه‌های اجتماعی هستند.

منبع:

 

-  Michaël Opgenhaffen & Leen d'Haenens (2015) Managing Social Media Use: Whither Social Media Guidelines in News Organizations?, International Journal on Media Management, 17:4, 201-216, DOI: 10.1080/14241277.2015.1107570

To link to this article: http://dx.doi.org/10.1080/14241277.2015.1107570

 

REFERENCES

- Achtenhagen, L., & Raviola, E. (2009). Balancing tensions during convergence:

Duality management in a newspaper company. The International Journal on

Media Management, 11, 32-41. doi:10.1080/14241270802518505

- Bloom, T., Cleary, J., & North, M. (2015). Traversing the 'Twittersphere'. Social media

policies in international news operations. Journalism Practice. Advance online

publication. doi:10.1080/17512786.2015.1017408

- Blumer, H. (1954). What is wrong with social theory? American Sociological Review,

19, 3-10. doi:10.2307/2088165

- Breed, W. (1955). Social control in the newsroom: A functional analysis. Social

Forces, 33(4), 326-335. doi:10.2307/2573002

- Bruns, A. (2012). Journalists and Twitter: How Australian news organisations adapt

to a new medium. Media International Australia incorporating Culture and

Policy, 144, 97-107.

- Carim, L., & Warwick, C. (2013). Use of social media for corporate communications

by research-funding organisations in the UK. Public Relations Review, 39,

521-525. doi:10.1016/j.pubrev.2013.08.006

- Caves, R. E. (2001). Creative industries: Contracts between arts and commerce.

Cambridge, MA: Harvard University Press.

- Cision. (2012). Social journalism: Full story. Retrieved from http://www.cision.com/

uk/files/2012/09/Social-Journalism-Study-Full-Report.pdf

- Deuze, M. (2005). What is journalism? Professional identity and ideology of journalists

reconsidered. Journalism, 6, 442-464. doi:10.1177/1464884905056815

- Hedman, U., & Djerf-Pierre, M. (2013). The social journalist: Embracing the social

media life or creating a new digital divide? Digital Journalism, 1, 368-385.

doi:10.1080/21670811.2013.776804

- Hermida, A. (2010). Twittering the news: The emergence of ambient journalism.

Journalism Practice, 4, 297-308. doi:10.1080/17512781003640703

- Hille, S., & Bakker, P. (2013). I like news. Searching for the 'Holy Grail'

of social media: The use of Facebook by Dutch news media and their

audiences. European Journal of Communication, 28, 663-680. doi:10.1177/

0267323113497435

- Hong, S. (2012). Online news on Twitter: Newspapers' social media adoption

and their online readership. Information Economics and Policy, 24, 69-74.

doi:10.1016/j.infoecopol.2012.01.004

- Lasorsa, D. (2012). Transparency and other journalistic norms on Twitter. Journalism

Studies, 13, 402-417. doi:10.1080/1461670X.2012.657909

- Lasorsa, D., Lewis, S. C., & Holton, A. E. (2012). Normalizing Twitter: Journalism

practice in an emerging communication space. Journalism Studies, 13, 19-36.

doi:10.1080/1461670X.2011.571825

- Lawrence, R. G., Molyneux, L., Coddington, M., & Holton, A. (2014).

Tweeting Conventions: Political journalists' use of Twitter to cover the

2012 presidential campaign. Journalism Studies, 15(6), 789-806. doi:10.1080/

1461670X.2013.836378

- Lewis, S. C. (2012). The tension between professional control and open participation:

Journalism and its boundaries. Information, Communication & Society, 15,

836-866. doi:10.1080/1369118X.2012.674150

- Lewis, S. C., & Usher, N. (2013). Open source and journalism: Toward new frameworks

for imagining news innovation. Media, Culture & Society, 35(5), 602-619.

doi:10.1177/0163443713485