گزارشگری سیاست‌های علمی

اشاره: درس‌نامه آنلاین روزنامه‌نگاری علمی از سوی فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علمی (WFSJ) و با همکاری شبکه علوم و توسعه (SciDev.Net) طراحی شده است. پیش از این شش درس از این مجموعه  از نظرتان گذشت. درس هفتم  که خود از چندین قسمت تشکیل شده به 'گزارشگری در باره سیاست های علمی' اختصاص دارد. اولین و دومین بخش از درس هفتم این مجموعه را پیش از این با هم خواندیم. اکنون در سومین بخش از درس هفتم با روشهای گزارشگری سیاست‌های علمی آشنا می‌شویم.

***

7.6 روش های مختلف گزارشگری سیاستهای علمی

انواع مختلفی از داستان‌های مربوط به سیاست‌های علمی وجود دارد.

ابتدایی ترین آنها خبرهای کوتاهی هستند که از تصویب برخی قوانین خبر می‌دهند. این دسته از داستان ها به نظر ساده می‌آیند اما واقعا کار ساده ای نیست که مهمترین اطلاعات را تنها در چند جمله خلاصه کرد. در عین حال بسیار مهم است که در همین چند جمله به خواننده خود پیش زمینه های مورد نیاز خبر را ارایه دهید.

نوع دیگر داستان های این حوزه مطالب فیچر و یا خبرهای تفسیری طولانی هستند که تمرکز خود را بر تجدید نظر خواهی و یا مناظره هایی که به نفع یا بر علیه برخی سیاست ها در جریان است قرار می‌دهند و یا به تحلیل تاثیرات سیاست ها بر خواننده های شما می‌پردازند. یک داستان فیچر در این حوزه، مانند هر داستان فیچر دیگری باید عمیق و آگاهی بخش باشد. با وجود این حتی طولانی ترین فیچر ها هم نمی توانند به همه زوایای یک موضوع بپردازند. به همین دلیل باز هم شما نیاز دارید تا اطلاعات کلیدی را انتخاب و بیان کنید.

یک مثال خوب در این زمینه این نمونه است که به بحث درباره برنامه علمی بلند مدت چین می‌پردازد و می‌توانید آن  را با عنوان «علم چینی: جاه طلبی بزرگ و یا قمار بزرگ» و همچنین نمونه های دیگری از این نوع گزارشگری در  SciDev.Net بخوانید (http://www.scidev.net/en/features)

با وجود این‌که از روزنامه نگاران انتظار می‌رود تا اخبار را گزارش کنند اما گاهی اوقات لازم است آنها دیدگاه‌ها و یا سرمقاله هایی نیز بنویسند. در این موارد مباحث مربوط به سیاست ها باید با تمرکز دقیق تری مورد بررسی قرار بگیرد. راه های بسیاری برای انجام این کار وجود دارد. اما به یاد داشته باشید: شما روزنامه نگار هستید و قرار است تا اطلاعات قابل ارزیابی و تحلیل بیشتری داشته باشید چه دیدگاه ها و اطلاعات مثبت و چه دیدگاه‌ها و اطلاعات منفی.

هیچ وقت این ویژگی را فراموش نکنید. سعی کنید فهرستی از نقاط قوت و حمایت کننده از یک سیاست را بنویسید و سپس به جای آنکه آن را به حال خود رها کنید به استدلال  مخالفین آن نقاط توجه کنید و خودتان به استدلال مخالف بپردازید.

نوشتن دیدگاه و نظر درباره سیاست علمی در اغلب اوقات فرصتی برای گزارشگران علمی به شمار می‌رود تا اعتبار و جایگاه خود را در موسسه خبری افزایش دهند. به طور عمومی مسایل علمی به طور رایج موضوع ستون های سرمقاله و ستون های دیدگاه نیستند. گزارشگران علمی می‌توانند از سیاست های علمی به عنوان  فرصت طلایی برای وارد کردن داستانشان در صفحات سیاسی و پر مخاطب روزنامه استفاده کنند.

7.7 پیدا کردن داستان های مربوط به سیاست های علمی

7.7.1: ملاقات ها و نشست های علمی

قبل از این‌که به یک نشست بروید خود را برای آن آماده کنید: سخنرانان اصلی کدام ها هستند؟ چه سیاست هایی را بیان خواهند کرد؟ چه افراد دیگری در این نشست حضور دارند. اگر می‌توانید با سخنران های اصلی و برنامه ریزان نشست گفت‌وگو و صحبت کنید. در عین حال اغلب اوقات صحبت کردن با سایر روزنامه نگارها درباره انتظارهایی که از این نشست دارند، می‌تواند به شما کمک کند.

زمانی که در نشست حضور یافتید، با دقت به سخنرانی های مربوط به سیاست گذاری متمرکز شوید. به دنبال نشانه هایی در سخنرانی باشید که خبر از تغییر سیاست ها و یا مخالفت با سیاست های فعلی بدهد. به سخنران ها دقت کنید. سخنران ممکن است مقام ارشدی باشد که به تغییری در سیاست ها اشاره دارد و یا ممکن است یکی از مقامات وزارتخانه ای باشد که سخنرانی‌اش بیشتر کلیات و بدون اشاره به اقدامی خاص است. به همین دلیل سعی کنید ببنیند چقدر ممکن است تغییری در راه باشد. زمانی که نکات مهم سیاست مورد نظر را درک کردید از محققانی که در این زمینه تخصص دارند بخواهید که یکی دو نمونه از طرح هایی که در این زمینه مورد بحث بوده را برای شما توضیح دهند. بسیاری از مواردی که اعلام می‌شوند، پیش از اعلام عمومی برای مدتها مورد بحث بوده اند. همین‌طور می‌توانید نظر سهامداران را درباره واکنش آنها به سیاست های جدید جویا شوید.

اگر موضوعی جدی و اساسی را شنیدید، سخنران های مرتبط را زمانی که جایگاه را ترک می‌کنند دنبال کنید. بهتر است هرچه سریعتر خود را به آنها برسانید. اگر لازم است از آن ها بخواهید آنچه را گفته اند شفاف تر بیان کنند.

و هیچ وقت فراموش نکنید که به عنوان یک گزارشگر، شما هستید که باید تصمیم بگیرید چه موضوعی برای گزارش کردن دارای اهمیت است و کدام فاقد اهمیت.

هر زمانی که ممکن بود، در جلسات حرفه ای کوچکتر که در حوزه سیاست گذاری علمی برگزار می‌شود شرکت کنید. شاید لازم باشد قول بدهید که قرار نیست چیزی را از این جلسات منتشر کنید. اما از مطالبی که می‌فهمید برای تهیه اطلاعات پیش زمینه استفاده کنید. همیشه فرصتی را پیدا خواهید کرد که درباره این موضوعات بنویسید.

نمونه ای از این مورد گزارشگری را می‌توانید در ایین مقاله ببینید:

  http://www.scidev.net/News/index.cfm?fuseaction=readNews&itemid=3907&language=1

چین پیشنهاد همکاری در زمینه منابع تجدید پذیر را ارایه داده است

معاون وزیر علوم چین در سخنرانی افتتاحیه کنگره جهانی انرژی خورشیدی به این موضوع اشاره کرد که وزارت خانه متبوع وی در تلاش است تا قالبی برای همکاری بین المللی در زمینه انرژی های پایدار به وجود آورد. چنین سخنی  در چین برای اولین بار بود که بیان می‌شد و برای بقیه دنیا نیز از این جهت مهم بود که چین، با فشارهای فزاینده ای در زمینه کاهش آلاینده های کربنی خود روبرو بوده است. با وجود این‌که دریافت مصاحبه تکمیلی از خود وزیر کار دشواری به شمار می‌رفت اما میهمان های عالی رتبه ای در کنفرانس شرکت داشتند که دانستن نظرات آنها در این باره برای خوانندگان به طور جدی مهم ارزیابی می‌شد.

7.7.2 پروژه های تحقیقاتی

پروژه های تحقیقاتی کلیدی مهمترین وجه سیاست علمی، ماموریت آنها، بودجه و پیگیری های مروبط به تجاری سازی و یا کاربردهای آنها است. به طور عمومی این پروژه ها یک شبه به وجود نمی آیند و در طول زمان توسعه پیدا می‌کنند. سعی کنید آنها را از زمانی که اولین خبرها را درباره‌اشان می‌شنوید پیگیری کنید. مخالفت دربرابر مسایل، درخواست بازبینی درباره سیاست های موجود و یا درخواست به روز رسانی آنها و مناظره‌ها در دفاع یا مخالفت با برخی از سیاست های خاص منبع اصلی برای داستان های سیاست های علمی هستند. در مقایسه با سیاست هایی که یک باره درمورد یک موضوع از سوی مقام های دولتی اعلام می‌شود، مناظره ها و یا مخالفت ها درباره سیاست ها، فرآیند راحت تری برای شنیدن و دنبال کردن هستند. به همین دلیل این موارد را در باره سیاست هایی که واقعا برای مخاطبتان مهم است دنبال کنید.

برای مثال اغلب اوقات می‌توان اعتراض هایی را بر علیه تقسیم ناعادلانه بودجه علمی شنید. این اعتراض ها به خودی خود خبر به شمار نمی آیند، اما اگر بشنوید که دانشمندان درباره یک پروژه علمی بزرگ نسبت به  هزینه های بی فایده ای که برای ابزارهای غیر ضروری دراین پروژه شده است اعتراض می‌کنند ممکن است با یک داستان بزرگ روبرو باشید.

گزارش های تحقیقی درباره سیاست علمی که در ژورنال های‌حرفه ای منتشر می‌شوند و از سوی گروه های فکر تولید می‌شوند یکی دیگر از منابع برای داستان هایی در این باره است. اما از آنجایی که عمده این گزارش ها بر اساس مطالعات موردی قبلی بنا شده اند، احتمالا از نظر خبری برای یک داستان مناسب نباشند. راه حل در این است که ببینید آیا این گزارش ها در زمینه حوزه های داغ روز، قابل تفسیر و معنی دار هستند یا خیر.

7.7.3 مناقشات

مناقشاتی که در پشت پرده سیاست های علمی و پروژه های بزرگ علمی  اتفاق می‌افتدند، اغلب اوقات، موضوعات جذابی به شمار می‌روند. با وجود این بیشتر مناسب حال رسانه های حرفه ای و تخصصی نظیر نیچر و ساینس هستند.

برخلاف بسیاری از حوزه ها، که مناظره ها و بحث ها درباره سیاست ها، در فضایی باز و به زبانی عامه فهم انجام می‌شود، پروژه ها و سیاست های علمی معمولا بازتاب دهنده مناطره ها و بحث هایی است که به روشی غیر آشکار تر و درون ژورنال های علمی تخصصی و نشست های علمی صورت گرفته است. در یک سیستم علمی دارای سلسله مراتب بیشتر، که در بسیای از کشورهای در حال توسعه عمومیت دارد، اصولا مناظره های عمومی و باز وجود ندارد. به جای آن شاید لازم باشد از منابع زیر برای پیدا کردن مناقشه ها استفاده کنید:

1.      ژورنال های آکادمیک (و نه الزاما ژورنال های تحقیقات سیاست علمی) در هر حوزه، منعکس کننده این بحث ها به زبانی تخصصی هستند که اگرچه برای مخاطبان آنها قابل فهم است اما برای عمده مردم غیر متخصص کمتر قابل دسترس است.

2.      گزارش ژورنال های خارجی درباره سیاست های علمی یک منطقه.

3.      نشست های محلی - در این نشست ها که گروهی از دانشمندان یک رشته گردهم می‌آیند ممکن است بحث هایی درباره یک موضوع خاص شکل بگیرد. برای مثال در نشستی که گروهی از فعالان محیط زیست در باره مسایل زیستی یک رودخانه برگزار می‌کنند ممکن است بحث به مساله ریشه ای تری مانند ساخت یک سد بر روی آن کشیده شود.

4.      نشست های حرفه ای کوچک و یا گفت‌وگو با دانشمندانی که در حوزه های مختلف کار می‌کنند.

مثالی در این باره گزارش فیچری در مجله ساینس است که به بحث درباره پروژه عظیمی برای انحراف مسیر رودخانه ای در چین می‌پرداخت. در چین دنبال کردن بحث های عمومی و علنی که درباره پروژه های بزرگی که توسط مقامات کشور منتشر می‌شود بسیار دشوار است. به خصوص اگر آغاز پروژه اعلام شده باشد. با وجود این زیر نظر گرفتن مقالات علمی ممکن است توصیف هایی از مشکلات احتمالی درباره مسایل منطقه را نشان دهد. مسایلی که به جای آن‌که مستقیما پروژه انتقال آب را به چالش بکشد، به مسایل حاشیه ای نظیر زیست بوم مناطق اطراف رودخانه ها، تاثیر بر مهاجرت شهروندان و توزیع منابع آبی می‌پردازد. این مقاله را می‌توانید در این نشانی مطالعه کنید:

http://www.iucn.org/reuters/2006/articles/going_against_flow.pdf